א פרייע מענטש אדער א קנעכט?
כאפט'ס אים!!!! לויפט'ס אים נאך!!!
הערט זיך א געשריי אינמיטן די ברענעדיגע מלחמה צווישן די פארצויזן און די רוסן, אט די מלחמה וואס האלט שוין אן עטליכע יאר האט שוין אפגעקאסט שווערע טויזנטער קרבנות פון ביידע זייטן און ביז דערווייל זעהט מען נאך נישט קיין ענדע, ביידע זייטן קעמפן מיט אלע כוחות פארביטערטעהייט, מ'האלט אין איין פאנגען סאלדאטן איינער פונעם צווייטן, ווי יעדע געפאנגענע סאלדאט ווערט גלייך געקייטלט און צוגעבינדן און אוועק געפירט באוואכט מיט א שווערע וואך ער זאל ניטאמאל טראכטן פון אנטלויפן.
אין איין צופרו זענען די סאלדאטן אריין געקומען צום הויכן אפיציר מיט א אינטרעסאנטע געשעניש, אז אין די פארגאנגענע נאכט האט מען געכאפט א געוויסע סאלדאט וואס האט זיך אנטזאגט פון זיך לאזן ארויף לייגן די קייטלעך און ער פארלאנגט גאר אז ער וויל רעדן צום אפיציר פריוואט אליין, דער אפיציר גיבט ארויס דעם באפעל, ברענגט'ס אים אהער,
מ'ברענגט אריין דעם פריש געפאנגענעם סאלדאט צום אפיציר, דער אפיציר מיט די גרויסע וואנצן באטראכט דעם נייעם ארעסטאנט מיט טיפע בליקן און פרעגט אים, איך הער זאגן אז דו לאזסט דיך נישט קייטלען צו קען איך אפשר וויסן דער טעם דערפון?, זאגט דער נייע געפאנגענע יא אדוני האפיציר, זייט וויסן איך בין גאר אנדערשט ווי אלע אנדערע ארעסטאנטן וואס זענען פארכאפט געווארן דורך די מיליטער, זיי אלע זענען געכאפט געווארן צו דינען אין דעם מיליטער געצווינגענעהייט נישט פון זייער אייגן ווילן, דעריבער אז מ'האט זיי געכאפט מוז מען זיי צובינדן די הענט אז זיי זאלן נישט וועלן אנטלויפן, ווידער איך בין אנדערשט, מיין טאטע און בעיקר מיין מאמע זענען געוועהן געטרייע דינסטן פאר דעם קעגן זייטיגע קעניגרייך און איך בין בין מסכים אריין צוקומען דינען אין מיליטער מיט מיין אייגענעם ווילן, דעריבער איז גאר א איבריגע זאך מיך צוצובינדן מיינע הענט, ווייל איך בין אייביג גרייט צו זיין א קנעכט סיי ווען, אפי' אן קייטלעך.
דאס האט דוד המלך געזאגט אני עבדך בן אמתך, איך בין א געטרייע קנעכט - א זון פון א דינסט וואס דאס עבדות ליגט מיר אין די טבע, דעריבער איז עס פון די איבריגע זאכן מיך איינצובינדן, על כן, פתחת למוסרי, מאך אויף דעם שטריק...,
(עפ"י ס' פרי הארץ לפ' החודש)
סך הכל זעהן מיר, אז ס'איז דא צוויי מיני עבדים, ס'איז דא א עבד וואס איז א עבד געצווינגענעהייט אז מ'דארף אים בינדן, ווידער איז דא א עבד וואס איז א עבד פרייוויליג, ווייל ער איז אזוי געבוירן מיט אזא אטמאספער, דעריבער זאגט די משנה אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בתורה, ווער איז דער ריכטיגע בן חורין א פרייע עבד, דער וואס איז א עוסק בתורה - דער איז א פרייער עבד.
קען זיין דערפאר זאגט די מדרש בעפאר קבלת התורה נתקנאו בהם אומה"ע מה ראו אלו להתקרב, די גוים האבן מקנא געוועהן אידישע קינדער מיט זייער גרויסארטיגע מתנה – די תורה הק', האט קב"ה געזאגט הביאו לי ס' יוחסין כשם שמביאין בני, אהער מיטן יוחס בריוו, לפי הנזכר איז זייער פארשטענדליך ווייל ווען איינער איז געבוירן געווארן ביי א טאטן א עבד אדער א מאמע'ן א דינסט ער איז גאר א פרייוויליגע עבד אים דארף מען נישט בינדן, אזא עבד שרייט ארויס פון זיך אליין נעשה ונשמע אמרו כאחד,
און עס פארמאכט די מיילער פון די גוים וואס טענה'ן כלום כפית עלינו ההר?, צו האט מען דען אויף אונז געלייגט א בארג?, אפשר ווען מ'זאל ווען לייגן איבער אונז א בארג וואלט מיר אויך געהאלטן די תורה און געזאט נעשה ונשמע ווי די אידן, ס'איז אבער נישט אזוי, ווייל אונז אידן פאלגן מיר די תורה אפי' אומגעצווינגען מחמת אונזער טבעית פון די אבות הק', און דאס כפיית ההר איז נאר לפחד דעלמא, ווידער דער גוי להבדיל ער קען טון מצות "נאר געצווינגענעהייט" דעריבער איז דאס קיין טענה לגמרי.
דאס איז די כוונה פונעם יו"ט שבועות, יעדע יו"ט האט עפעס א מצוה וואס בינד אן דעם מענטש צום יו"ט, פסח איז דא פסח מצה מרור און בל תאכל חמץ, סוכות איז דא א סוכה מיט ד' מינים, משא"כ שבועות איז נישטא קיים שום ספעציעלע מצוה וואס בינדט אראפ א איד צום יו"ט, הוא הדבר אשר דברנו, שבועות איז דער זמן וואס יעדע איד ווייזט ארויס אז ער איז א עבד פרייוויליג מ'דארף נישט האבן קיין שום מצוה וואס זאל אים צובינדן, מ'דארף נישט קיין שום קייטל אויף די הענט, נאר בלב שלם שרייטס מען אויס, אנא עבדא דקודשה ב"ה דסגינא קמי' ומקמי' דיקר אורייתא.....
איצט כמעט די זעלבע רעיין אויפן גראם,
(ניגון שמרה נפשי)
--א קעניג האט א מלחמה געטון פירן,
געכאפט דעם צווייטנס סאלדאטן און אפיצירן,
זיי פארשפארט און געשטעלט שומרים ביי די טירן,
רופט זיך אן איינער איך בין דאך דעם קעניג'ס קנעכט,
מיין מאמע איז געוועהן דא א דינסט טעג און נעכט,
מ'דארף מיך נישט היטן און באהאנדלען שלעכט,
--שמרה נפשי,
דוד המלך בעט ביים בורא ברוך הוא,
צו דינען דעם באשעפער איך האב די ברירה,
הושע עבדך,
בן אמתך,
פתחת למוסרי,
"מיין מאמע איז געוועהן א דינסט,
ס'איז אינגאנצן אימזיסט,
מיך איינצובינדן מיט גרויסע שטריקן,
חנינו ד',
יעדע שוועריקייט געב א נעם,
וועל איך זיך צום באשעפער אייביג בוקן,
(הויכע פאל פון תורה הקדושה)
אוי אוי אוי תורה הקדושה,
התחננו בבקשה,
קומט'ס לערנען א בלאט אויף בלאט, אוי אוי
באשעפער נעם אוועק,
די שטריקן די שווערע זעק,
וועלן מיר לערנען צו יעדע צייט,
(שמרה נפשי)
--צום הייליגן יו"ט שבועות,
מיר קומען מיט אזא מציאות,
א יו"ט אן קיין מצוה באזונדער,
בלויז תורה ותפלה,
מיט מידי דאכילה,
אנדערשט ווי יעדן יו"ט אזא ווינדער,
--מיט א תפלה אבינו מלכינו,
טאטע והאר עינינו,
והאר עינינו בתורתיך,
הושע עבדך,
לבינו במצותיך,
הבוטח אליך,
"אוי חנינו ד',
יעדע צער יעדע קלעם,
נעם אוועק מכל מקום,
עפן יעדע שטריק,
גענוג שוין גענוג,
כי אליך אקרא כל היום,
"שבועות מ'קען זיך טרעפן,
אלע שטריקן מ'געט א עפן,
בלויז איין שטריק ולא ידום,
יעקב חבל נחלתו,
ככל משפטו וחקתו,
כי אליך אקרא כל היום
(הויכע פאל פון תורה הקדושה)
אוי אוי אוי תורה הקדושה,
התחננו בבקשה,
קומט'ס לערנען א בלאט אויף בלאט, אוי אוי
באשעפער נעם אוועק,
די שטריקן די שווערע זעק,
וועלן מיר לערנען צו יעדע צייט,
רבותי! אט דעם שבועות האבן מיר די הכרה אז, "אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בתורה" מיר זענען פרייוויליגע עבדים מיטן עוסק זיין בתורה וירושת אבותינו.
כאפט'ס אים!!!! לויפט'ס אים נאך!!!
הערט זיך א געשריי אינמיטן די ברענעדיגע מלחמה צווישן די פארצויזן און די רוסן, אט די מלחמה וואס האלט שוין אן עטליכע יאר האט שוין אפגעקאסט שווערע טויזנטער קרבנות פון ביידע זייטן און ביז דערווייל זעהט מען נאך נישט קיין ענדע, ביידע זייטן קעמפן מיט אלע כוחות פארביטערטעהייט, מ'האלט אין איין פאנגען סאלדאטן איינער פונעם צווייטן, ווי יעדע געפאנגענע סאלדאט ווערט גלייך געקייטלט און צוגעבינדן און אוועק געפירט באוואכט מיט א שווערע וואך ער זאל ניטאמאל טראכטן פון אנטלויפן.
אין איין צופרו זענען די סאלדאטן אריין געקומען צום הויכן אפיציר מיט א אינטרעסאנטע געשעניש, אז אין די פארגאנגענע נאכט האט מען געכאפט א געוויסע סאלדאט וואס האט זיך אנטזאגט פון זיך לאזן ארויף לייגן די קייטלעך און ער פארלאנגט גאר אז ער וויל רעדן צום אפיציר פריוואט אליין, דער אפיציר גיבט ארויס דעם באפעל, ברענגט'ס אים אהער,
מ'ברענגט אריין דעם פריש געפאנגענעם סאלדאט צום אפיציר, דער אפיציר מיט די גרויסע וואנצן באטראכט דעם נייעם ארעסטאנט מיט טיפע בליקן און פרעגט אים, איך הער זאגן אז דו לאזסט דיך נישט קייטלען צו קען איך אפשר וויסן דער טעם דערפון?, זאגט דער נייע געפאנגענע יא אדוני האפיציר, זייט וויסן איך בין גאר אנדערשט ווי אלע אנדערע ארעסטאנטן וואס זענען פארכאפט געווארן דורך די מיליטער, זיי אלע זענען געכאפט געווארן צו דינען אין דעם מיליטער געצווינגענעהייט נישט פון זייער אייגן ווילן, דעריבער אז מ'האט זיי געכאפט מוז מען זיי צובינדן די הענט אז זיי זאלן נישט וועלן אנטלויפן, ווידער איך בין אנדערשט, מיין טאטע און בעיקר מיין מאמע זענען געוועהן געטרייע דינסטן פאר דעם קעגן זייטיגע קעניגרייך און איך בין בין מסכים אריין צוקומען דינען אין מיליטער מיט מיין אייגענעם ווילן, דעריבער איז גאר א איבריגע זאך מיך צוצובינדן מיינע הענט, ווייל איך בין אייביג גרייט צו זיין א קנעכט סיי ווען, אפי' אן קייטלעך.
דאס האט דוד המלך געזאגט אני עבדך בן אמתך, איך בין א געטרייע קנעכט - א זון פון א דינסט וואס דאס עבדות ליגט מיר אין די טבע, דעריבער איז עס פון די איבריגע זאכן מיך איינצובינדן, על כן, פתחת למוסרי, מאך אויף דעם שטריק...,
(עפ"י ס' פרי הארץ לפ' החודש)
סך הכל זעהן מיר, אז ס'איז דא צוויי מיני עבדים, ס'איז דא א עבד וואס איז א עבד געצווינגענעהייט אז מ'דארף אים בינדן, ווידער איז דא א עבד וואס איז א עבד פרייוויליג, ווייל ער איז אזוי געבוירן מיט אזא אטמאספער, דעריבער זאגט די משנה אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בתורה, ווער איז דער ריכטיגע בן חורין א פרייע עבד, דער וואס איז א עוסק בתורה - דער איז א פרייער עבד.
קען זיין דערפאר זאגט די מדרש בעפאר קבלת התורה נתקנאו בהם אומה"ע מה ראו אלו להתקרב, די גוים האבן מקנא געוועהן אידישע קינדער מיט זייער גרויסארטיגע מתנה – די תורה הק', האט קב"ה געזאגט הביאו לי ס' יוחסין כשם שמביאין בני, אהער מיטן יוחס בריוו, לפי הנזכר איז זייער פארשטענדליך ווייל ווען איינער איז געבוירן געווארן ביי א טאטן א עבד אדער א מאמע'ן א דינסט ער איז גאר א פרייוויליגע עבד אים דארף מען נישט בינדן, אזא עבד שרייט ארויס פון זיך אליין נעשה ונשמע אמרו כאחד,
און עס פארמאכט די מיילער פון די גוים וואס טענה'ן כלום כפית עלינו ההר?, צו האט מען דען אויף אונז געלייגט א בארג?, אפשר ווען מ'זאל ווען לייגן איבער אונז א בארג וואלט מיר אויך געהאלטן די תורה און געזאט נעשה ונשמע ווי די אידן, ס'איז אבער נישט אזוי, ווייל אונז אידן פאלגן מיר די תורה אפי' אומגעצווינגען מחמת אונזער טבעית פון די אבות הק', און דאס כפיית ההר איז נאר לפחד דעלמא, ווידער דער גוי להבדיל ער קען טון מצות "נאר געצווינגענעהייט" דעריבער איז דאס קיין טענה לגמרי.
דאס איז די כוונה פונעם יו"ט שבועות, יעדע יו"ט האט עפעס א מצוה וואס בינד אן דעם מענטש צום יו"ט, פסח איז דא פסח מצה מרור און בל תאכל חמץ, סוכות איז דא א סוכה מיט ד' מינים, משא"כ שבועות איז נישטא קיים שום ספעציעלע מצוה וואס בינדט אראפ א איד צום יו"ט, הוא הדבר אשר דברנו, שבועות איז דער זמן וואס יעדע איד ווייזט ארויס אז ער איז א עבד פרייוויליג מ'דארף נישט האבן קיין שום מצוה וואס זאל אים צובינדן, מ'דארף נישט קיין שום קייטל אויף די הענט, נאר בלב שלם שרייטס מען אויס, אנא עבדא דקודשה ב"ה דסגינא קמי' ומקמי' דיקר אורייתא.....
איצט כמעט די זעלבע רעיין אויפן גראם,
(ניגון שמרה נפשי)
--א קעניג האט א מלחמה געטון פירן,
געכאפט דעם צווייטנס סאלדאטן און אפיצירן,
זיי פארשפארט און געשטעלט שומרים ביי די טירן,
רופט זיך אן איינער איך בין דאך דעם קעניג'ס קנעכט,
מיין מאמע איז געוועהן דא א דינסט טעג און נעכט,
מ'דארף מיך נישט היטן און באהאנדלען שלעכט,
--שמרה נפשי,
דוד המלך בעט ביים בורא ברוך הוא,
צו דינען דעם באשעפער איך האב די ברירה,
הושע עבדך,
בן אמתך,
פתחת למוסרי,
"מיין מאמע איז געוועהן א דינסט,
ס'איז אינגאנצן אימזיסט,
מיך איינצובינדן מיט גרויסע שטריקן,
חנינו ד',
יעדע שוועריקייט געב א נעם,
וועל איך זיך צום באשעפער אייביג בוקן,
(הויכע פאל פון תורה הקדושה)
אוי אוי אוי תורה הקדושה,
התחננו בבקשה,
קומט'ס לערנען א בלאט אויף בלאט, אוי אוי
באשעפער נעם אוועק,
די שטריקן די שווערע זעק,
וועלן מיר לערנען צו יעדע צייט,
(שמרה נפשי)
--צום הייליגן יו"ט שבועות,
מיר קומען מיט אזא מציאות,
א יו"ט אן קיין מצוה באזונדער,
בלויז תורה ותפלה,
מיט מידי דאכילה,
אנדערשט ווי יעדן יו"ט אזא ווינדער,
--מיט א תפלה אבינו מלכינו,
טאטע והאר עינינו,
והאר עינינו בתורתיך,
הושע עבדך,
לבינו במצותיך,
הבוטח אליך,
"אוי חנינו ד',
יעדע צער יעדע קלעם,
נעם אוועק מכל מקום,
עפן יעדע שטריק,
גענוג שוין גענוג,
כי אליך אקרא כל היום,
"שבועות מ'קען זיך טרעפן,
אלע שטריקן מ'געט א עפן,
בלויז איין שטריק ולא ידום,
יעקב חבל נחלתו,
ככל משפטו וחקתו,
כי אליך אקרא כל היום
(הויכע פאל פון תורה הקדושה)
אוי אוי אוי תורה הקדושה,
התחננו בבקשה,
קומט'ס לערנען א בלאט אויף בלאט, אוי אוי
באשעפער נעם אוועק,
די שטריקן די שווערע זעק,
וועלן מיר לערנען צו יעדע צייט,
רבותי! אט דעם שבועות האבן מיר די הכרה אז, "אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בתורה" מיר זענען פרייוויליגע עבדים מיטן עוסק זיין בתורה וירושת אבותינו.
אין תגובות:
הוסף רשומת תגובה