שובבים – ערב שבת פארן זמן

שובבים – ערב שבת פארן זמן

אין א שיינע זומערדיגן פרייטאג נאכמיטאג די זון שיינט מיטן גאנצן קראפט, די וועטער איז פונקט גוט צוגעפאסט ס'איז נישט צו הייס און נישט צו קאלט, יעצט איז די פאסיגסטע צייט וואס מ'קען אראפ שיקן די קינדער שפילן אין הויף די פאר שעה וואס איז נאך פארבליבן צום זמן שב"ק, די מאמע די שטארק פארנומענע בעל הבית'טע מאכט זיך א חשבון וואס מ'דארף נאך יעצט שנעל טון מיט די שבת הכנות, און נאך א שנעלע החלטה איז זי מחליט אז עס לוינט זיך יעצט קודם אנצוטון די צוויי יונגלעך שבת'דיג אראפ שיקן שפילן אין הויף, אזוי וועלן זיי נישט שטיין אונטער די פיס ביי די לעצטע הכנות צום שבת,

אהרן'לע און מושי!!! שרייט די מאמע ארויס צו די קינדער, קומטס מאמי גייט ענק אנטון שיין שבת'דיג, די מאמע נעמט ארויס דאס ווייסע העמד'ל מיט די שייינע שבת הויזן מיט די וועסטלעך און טוט אן די קינדער שיין שבת'דיג און זאגט זיי קינדער עס איז נאך דא 2 שעה צום שבת, ענק קענען ארויס גיין אביסל שפילן אין הויף, אבער, ווארנט זיי די מאמע מיט די צווייטע פינגער, איך ווארן ענק! חלילה מאכט'ס ענק נישט שמוציג די שיינע שבת'דיגע זאכן, אקעי?, יא זיכער מאמי זאגן די קינדער אונז זעמיר שוין אמת'דיג גרויס, אונז וועלן מיר וואטשן צו בלייבן זויבער, יעי אונז גיימיר ארויס אין הויף שפילן מיט די בייק'ס יעי..., די קינדער לאזן זיך ארויס מיט א געלויף צום הויף אנגעטון מיט די שבת קליידער,

די זייגער רוקט זיך מ'הערט שוין די ערשטע פייף פונעם שבת פייפער, די מאמע שטייט שוין כמעט גרייט צום שבת, די טעפ זענעם אויפן פלאם די לעכט זענען גרייט, די פלאר שוין געמַאפּט זויבער, ווי זענען די קינדער טראכט זי, אינמיטן לויפט אריין דער קליינער אהרן'לע מיט א געוויין, מאמי! קוק עה עה העעעע.... מיט געהאקטע ווערטער מיט געשטיקטע טרערן שילדערט ער, איך בין פלעין געפארן מיט מיין בייק אבער די בייק האט זיך עפעס אוועק געדרייט אינמיטן פארן ס'איז געווארן אזוי שיף און איך בין אראפ געפאלן אויף די זאמדיגע פלאר, מאמי! קוק מיין ווייסע העמעד איז אינגאנצן שווארץ איך קען נישט אזוי גיין שבת... אזוי וויינט ער מיט טרערן, די מאמע מיט רחמנות ווישט אים אפ די טרערן און זאגט אים מיט ליבשאפט אהרן'לע איך האב נאך א העמד וויין נישט קום שנעל איך וועל דיר טוישן לכבוד שבת, אבער וויין נישט,

די מינוטן רוקן זיך די צווייטע שבת פייף צינדט זיך אן און בלאזט מיט א שטארקן קראפט, די מאמע צינדט שוין אן די שוועבעלע גרייט צו צינדן די שבת לעכט, פלוצלינג געט זיך די טיר א פראל אויף, און מושי שפאצירט אריין מיט א אויסגעגאסענע שמייכל אויפן פנים די רויטע באקן מיט די אפענע אויגן שרייט ארויס אז ער האט הערשט געהאקט א לעבן, די מאמע געט נאר א בליק אויף דעם לאכעדיגע מושי, אוי רבונו של עולם! נעמט זי זיך שרייען, קוק דיך אן מושי!, קוק אן דיין העמד!, קוק אן דיין שבת'דיגע הויזן!, אוי איין שטיק מאראסט, אזוי זעהט מען אויס?, קענסט נישט וואשטן וואס דו טוסט? דיינע שבת'דיגע זאכן זענען אזוי שמוציג, כ'האב דיך געבעטן זאלסט וואטשן נישט צו ווערן שמוציג, יעצט קוק דיך אן..., הער אויס מושי איך גיי דיך נישט טוישן, וועסט מוזן בלייבן א שמוציגע יונגל ביז מארגן צופרי, וועסט נישט קענען גיין אין שול היינט נאכט ווייל דיין העמד פון ביינאכט איז שוין שמוציג,

מ'קען זיך פארשטעלן די צער און חרטה וואס מושי האט געהאט יענעם פרייטאג צונאכט'ס וואס צוליב זיין ווילדקייט האט ער גורם געוועהן צו האבן שמוציגע וועש און נאך דערצו די מאמע איז גאר ברוגז אויף אים, אבער ער ווייסט אז ער איז זיך אליין שולדיג ווייל ווען ער זאל טון וואס זיין ברודער אהרן'לע וואלט געטון און זיך בעטן ביי די מאמע מיט תחנונים וואלט זי אים זיכער מיט רחמנות געגעבן זויבערע זאכן לכבוד שבת,

אלע פארשטייען דעם אויספיר, מיר שטייען אין דעם גלות סוף אלף השישי, ס'איז ערב שבת פארן זמן, אלע סימנים ווייזן אז משיח קומט שוין אט אט, פונקט ווי אין יעדע אידישע שטוב וועט מען אין די לעצטע שעה ערב שבת טון מער וואס מ'טוט אגאנצן טאג, מ'כאפט צוזאמען אלעס שנעל לכבוד שבת, כמו כן ווען מ'הערט לעצטנס אזעלכע צרות שונות ומשונות זעהט מען קלאר אז פון אויבן איילן מען זיך צו שנעל צו מאכן א אלע תיקונים צו ברעגן די גאולה דער יום שכולו שבת ומנוחה, אזעלכע צרות וואס וואלטן אמאל גענומען יארן לאנג נעמט היינט טעג און וואכן,

דער באשעפער טוט אונז אן שבת'דיג און גיבט אונז א נשמה און שיקט אונז אראפ לגור בארץ ערבה, מיר זאלן ארויס גיין שפילן אין הויף ארום צו טאנצן אין די גרויסע וועלט, אבער פאר מיר גייען ארויס אויף די וועלט כביכול די מאמע די שכינה ווארנט אונז מיט א שבועה תהי' צדיק ואל תהי' רשע, איך בעט דיר ברחמים האלט דיינע שבת'דיגע קליידער זויבער און ריין לכבוד שבת ליום שכולו שבת ומנוחה,

א קינד איז דאך א קינד און א מענטש איז דאך א מענטש, מ'לויפט ארום מ'שפילט זיך אין די וועלט און ס'ווערט נעבאך פארשמירט די קליידער, אבער די צייט רוקט זיך ס'ווערט נענטער וואס א טאג צו די גאולה, ס'קומען טעג וואס זענען מסוגל צו פועל'ן די גאולה, ווייל הקריאה מעורר הזמן וכימי צאתנו מארץ מצרים אראנו נפלאות, איז דא א קלוג קינד ווי אהרן'לע און נעמט ארויס א תהלים'ל און הייבט אן אשרי האיש אשר לא הלך וגו' און מיט א צובראכן געמיט זאגט ער רבוש"ע קוק מיך אן, באשעפער מאמע מיינע! דו זעסט דאך ווי אזוי איך זעה אויס, איך קען דאך נישט אזוי אריין גיין צום שבת קודש, קב"ה ברוב רחמיו וחסדיו שיקט גלייך א מחילה סליחה און וואשט אונז אפ און שענקט אונז נייע בגדים לכבוד שבת,

וואס טוט זיך אבער מיט אזא קינד ווי משה'לע, אוי לאמיר נישט רעדן, וועט דען נישט זיין א בושה אז משיח געט זיך א קום אן פלוצלינג און מ'האט נישט קיין זויבערע שבת קליידער?..., טייערע חבירים לאמיר שוין זיין א מודה ועוזב, און אויסניצן די צייט צום גוטן, און זיך מאכן גרייט צו גרויסן שבת, ליום שכולו שבת ומנוחה,

מיוסד עפ"י דברי הרה"ק ר' הערשעלע ספינקא זצ"ל (קונטרס דברי תורה)

איצט די זעלבע געדאנק אויפן גראם

(רחם רחם בחסדך)
די ימי הושבבים בהאי יומא,
משל למה הדבר דומה,
א מאמע האט אנגעטון פאר שבת די קינדער שיין,
געזאגט קינדערלעך איך בעט ענק האלט'ס די בגדים ריין,
--די קינדער זענען ארויס שפילן זיי האבן זיך נישט צוגעהערט,
פארשמירט זייערע קליידער מיט בלאטע און ערד,
דערנאך זענען די קינדער אין שטוב אריין,
ערב שבת שוין באלד פארן זמן,

"דאס ערשטע קינד נעמט זיך וויינען און שרייען,
מאמע איך קען מיר נישט אזוי ארום דרייען,
קוק מיינע קליידער זענען אזוי פארשמירט,
מיט הייסע טרערן ער פארפירט,
"זאגט די מאמע וויין נישט מיין טייער קינד,
וויש אפ די טרערן וואס רינט,
איך וועל דיר דיינע קליידער ריין מאכן,
לכבוד שבת אנטון מיט נייע זאכן,
"א צווייטער קינד אן קיין שכל,
קומט אריין און אויפן פנים א שמייכל,
די מאמע הייבט אן שרייען פארוואס האסטו נישט צוגעהערט,
פארשמירט דיין קלייד מיט בלאטע און און ערד,
"איך האב דיר געבעטן די בגדים ריין צו האלטן,
איך וועל דיר מוזן געבן אויף שבת א בגד אן אלטן,
דאס קינד איז נעבעך אריין שבת טרויעריגערהייט,
די מאמע איז ברוגז און געגעבן א אלטן קלייד,

(אין ערוך)
כלל ישראל אין גלות אין דעם אלף השישי,
גרייט זיך צום שבת מיט א כח א פרישע,
יום שכולו שבת וועט זיך שכיח,
לימות המשיח,
--די נשמה די טייערע ווערט באשוירן,
תהי' צדיק איידער זי ווערט געבוירן,
צו בלייבן ריין אין יעדע שעה,
אוי לחיי העולם הבא,
"אבער אונזערע קליידער, ליידער ליידער,
ווערן פארשמירט מיט עביורת חלילה,
א תפלה מ'בעט, ס'איז נישט צו שפעט,
געב אונז א זויבערע קלייד מיט סליחה ומחילה,
"אפס בלתך גואלינו,
מקבל זיין משיח מיט א קלייד א ריינע,
זיך גרייטן צום שבת לאמיר זיין אל הלב משים,
לתחיית המתים,

א "היימישע" קאר סערוויס / טאג בוך שאץ מאץ

שוין כמעט פארגעסן וויאזוי מ'זעצט זיך אראפ און מ'כאפט אן א בעל מלאכה און מ'צוקלויבט אים זיין סדר היום מיט אלע אירע מעלות וחסרונות אזוי ווי איך פלעג זיך אמאל נוהג זיין אין די אלטע צייטן ווען איך האב געמאכט סדר היום'ס לרחצה א שטייגער ווי א זינגער, א הארדוועיר, א מלמד, א מנהל, א מוכר ספרים, ועוד ועוד, די סבה פארוואס איך האב שוין לאנג נישט געשריבן אזא סדר היום איז ווייל כדי צו שרייבן אזא ארטיקל מוז מען פשוט זיך אריין שטעלן פאר א קורצע תקופה אין זייער שיך און אזוי זיך נעמען שרייבן פון זייער קוק ווינקל, און ביז דערווייל האב איך מיר נישט געזיכט צו ווערן א קאר סערוויס דרייווער אפי' פאר א רגע... ממילא האב איך מיר נישט געקענט זיך זעצן שרייבן איבער א קאר סערוויס ווען איך בין נישט 100 פראצענט דערביי,

וועסטו דאך אוודאי פרעגן, און וואס איז יעצט? האסט אפשר פארלוירן דיין דשאב אז דו ביסט שוין מסכים צו שרייבן וועגן א קאר סערוויס אז דו ווילסט ווערן א דרייוער פאר אפאר טאג?, ניין, קודם כל האב איך אפי' נישט קיין לייסנס איך הייב נישט אן צו וויסן וויאזוי מ'דרייווט א קאר, שנית, איך שרייב דעם ארטיקל נאר צוליב א פארלאנג פון א אישי שרייבער וואס האט מיר געבעטן פערזענדליך צו שרייבן איבער דעם ווייל דער פארלאנג פון היימישע קאר סערוויס ווערט גרעסער, מענטשן זיכן זיך פרנסה און ס'איז יעצט אביסל א הייסע טעמע וואס איז נוגע, דעריבער באין ברירה וועל איך מיר ווערן א קאר סערוויס דרייווער פאר אפאר טאג און שטיין אין זייערע שיך און שרייבן אביסל איבער די טעמע,

וואס הייסט דאס יונגעלייט קלויבן זיך וואס צו ארבעטן? איז דען נישט קאר סערוויס א מלאכה קלה ונקי'? אט די טענה ווערט געהערט און געשריבן לעצטנס צווישן אונזער היימישן עולם, איך האב דאס געזעהן אין די היימישע אויסגאבעס ווי עס זענען געשריבן געווארן ארטיקלען און בריוו'ן דורך שרייבער'ס ווי זיי לייגן אראפ די טענה היתכן יונגעלייט פאסט זיי נישט צו ווערן א קאר סערוויס דרייווער און זיי וועלן זיך ענדערשט דרייען אין די גאסן אן קיין ארבעט, וואס איז שלעכט מיט זיין א קאר סערוויס דרייווער?, לאמיר טאקע זעהן איז טאקע דער קאר סערוויס אזא מלאכה קלה ונקי' ווי איר לייגט דאס אראפ...

א אינטרעסאנטע פאקט זעהט מען אז רוב המון עם האט אסאך מאל ענדערשט ליב צו נעמען א גוי'שע קאר סערוויס קאמפעניס ווי איידער א היימישע, וואס איז טאקע די סבה פארוואס רופט מען קודם דעם גוי?, די טעמים זענען פארשידענע, קודם זייער אסאך מאל ווען מ'נעמט א קאר סערוויס וויל מען ס'זאל זיין מער פריוואט, מ'פארט צו א דאקטאר אדער ענדליכס וואס מ'וויל נישט א היימישער מענטש זאל וויסן פונקטליך ווי מ'גייט,
שנית האב איך מיר אליינס געכאפט, אמאל ווען א ברוקלין קאר סערוויס דרייווער האט מיר געפרעגט, פארוואס יאגן זיך די אידן אלעמאל? אייביג זעה איך מיינע אידישע קאסטומער'ס ווי זיי זענען אונטער געיעג, מ'זאגט מיר דרייווער שנעל שנעל! פעסט פעסט! ראָש די קאר..., זאג איך דעם דריווער זייער פשוט, רוב פלעצער ווי א מענטש קען אנקומען איז אויך מעגליך צו ניצן פאבליק טראנספארטאציע, די סבה פארוואס מ'רופט דיך איז ווייל מ'וויל אקומען שנעלער, אדער ס'איז א לעצטע מינוט'יגע זאך ווען מ'דארף א קאר אויף די רגע, וואס געווענדליך זענען די גוים גרייט אויף די מינוט, ביי חסידים איז דאך דא א חסידישע זייגער...., ממילא וועסטו אייביג נאר טרעפן די מענטשן וואס זענען אונטער געיעג... ס'איז א אמת'ע סברא, א גוי איז רעדי עני טיים און דערפאר רופט מען אין צייט פון נויט דוקא א גוי און נישט א איד,

איך גיי נישט אריין גיין אין די הלכה'דיגן חלק פון שטיצן א איד במקום א גוי, אבער אין פאל וואס מ'ווייסט פריער אז מ'וויל ערגעץ צוגיין, מ'ווייסט פון עטליכע שעה פריער אז מ'דארף האבן א קאר למשל פון וומס"ב קיין ב"פ, פארוואס זאל מען רופן א גוי פאר מ'רופט דעם איד?, איז נישט מער יושר צו שטיצן דיינס א חבר, ס'איז אפי' נישט טייערער, ס'האט באמת נישט קיין תירוץ צו רופן א גוי במקום א איד ווען מ'דערמאנט זיך גענוג פרי (אפי' פון איין מינוט אויפן צווייטן זענען זיי רוב מאל גאנץ פונקטליך), אפגערעדט אז א אידישע דרייווער האט נישט קיין אנגעצינדענע ראדיא, מ'טרעפט נישט דארט קיין אפפאל פון גוי'שע צייטונגען, און מ'איז געהעריג מקיים א מצוה פון וחי אחיך כמך, ווי דער רמב"ם פסקנ'ט אז די גרעסטע מדת הצדקה איז צו שאפן א מענטש פרנסה, ווען דו געסט געלט פאר א היימישע קאר סערוויס האסטו געשטיצט לכל הפחות דריי אידן, דעם היימישן דרייווער, דעם היימישן בעה"ב פון די קאמפעני, און דער היימישע דיספעטשער.

ווער רעדט נאך אז מ'לאזט עפעס איבער אדער מ'פארלירט א חפץ אין א קאר, ביי א גוי קען מען גיין בארן קלאפן, ביי איד איז דאך דא א השבת אבידה, דער דרייווער וועט אייביג זיין בשמחה צו קענען מקיים זיין אזא מצוה,
בדדי הוי עובדא איך האב אמאל איבער געלאזט מיין סעל אין א גוי'שע קאר סערוויס, קיצור ביז ווילאנג איך האב מיך געכאפט און גענומען א צווייטנס סעל און גערופן די קאמפאני האבן זיי זיך פארבינדן מיטן דרייווער און דער דרייווער האט געזאגט יא ער האט עס (גאנץ מענטשליך ער וואלט געקענט זאגן ער זעהט עס נישט און משה זיך מיך) זיי האבן מיר געזאגט אז ער איז שוין אוועק געפארן אבער ער וועט צוריק קומען עס אפברענגען, ער איז צוריק געקומען ביז 5 – 10 מינוט, אבער ער האט מיר געהייסן באצאלן פארן צוריק קומען, איך האב באצאלט ווי א טאטע'לע, אבער איך האב געטראכט אז א איד וואלט עס נישט געטון צו מיר, ער וואלט עס זיכער צוריק געברענגט בחפץ לב, נו פרעג איך אייך, אויב א איד איז יא גרייט צו טון אזא מצוה דארף מען אים נישט עפעס מטיב זיין פארדעם און אים שטיצן לכתחילה,

יעדער ווייסט אז כל הדרכים בחזקת סכנה, מ'זיכט דאך אלע מיני סגולות פאר שמירת הדרך, עס איז פארהאן א אינטרעסאנטע תשובה פון הרב וואזנער שליט"א אין שבט הלוי, ווי איינער האט אים אנגעפערגט אז ער דארף זאגן א דרשה נאך א אומגליק פון א עקסידענט דעריבער פרעגט ער פון הרב וואזנער וואס זאל ער מעורר זיין דעם ציבור, שרייבט אים הרב וואזנער עטליכע זאכן וואס מעורר צו זיין אין איינע פון די זאכן איז אז מענטשן זאלן טון חסד אונטערוועגנס און דאס איז א שמירת הדרך, נו איז דען דא א גרעסערע שמירת הדרך ווי שטיצן א היימישן איד אונטערוועגנס?

ס'קען אמאל זיין אז די היימישע דריווער וועט בעטן א טאללער מער ווי דער גוי, דארף מען אבער אין אכט נעמען, אז דער איד מוז דאווענען, ער מוז בענטשן, ער האט ווייניגער צייט ווי א גוי, ער מוז אריין כאפט אין ווייניגער שעות אזויפיל ארבעט מיט אזויפיל געלט ווי דער גוי,

אקעי אקעי, גיימיר רופן א היימישע קאר סערוויס, האלוי איך קען האבן א קאר...., יא, אין 2 מינוט!,
דא קומט דעם גרויסן אבער, די פאקט שטעלט זיך ארויס אז דעם היימישן דרייווער וועט מען רופן ווען מ'יאגט זיך נישט, און דעם גוי'שן דרייווער וועט מען רופן ווען מ'יאגט זיך יא, נו אז מ'יאגט זיך נישט לאזט מען דעם "היימישן" דרייווער ווארטן אביסל, לאמיר זיך צוביסלעך צוזאמען קלויבן, אראפ ברענגען קודם מיינע קינדער, און באלד וועל איך צוריק גיין ברענגען מיין פעקל און זיך אויסקראצן, כ'האב דאך צייט, און יעצט קען מען זיך נעמען פארן, שטעלט זיך די שאלה ווייל דער דרייווער איז א היימישער מוז ער ליידן?, די מציאות איז אז מיט דעם אויפהאלטן דעם דרייווער ווייל דו יאגסט זיך נישט עסט מען אים אויף זיין צייט, ער קען אין די צייט דרייוון און מאכן געלט, איז דאס יושר?, ער קען נישט בעטן קיין געלט פארן אויפהאלטן אבער שאדן האט ער דערפון, ס'איז פונקט ווי די מדרש זאגט ביי די סדום'ער (אויך ביים דור המבול עפ"י פירוש הגראדער....) ווי יעדער האט גע'גנב'ט נאר פחות משוה פרוטה און דער מענטש איז געבליבן ארעם, ממש אזוי, דער היימישער דרייווער וואס האט איבערן טאג לויטער היימישע קאלס ווי יעדער עסט אים אויף און ציפט אראפ אפאר מינוט פון זיין טייערע צייט דאס קלויבט זיך צוזאמען פון שעות וואס דאס איז א עכטע שאדן,

שוין מסכים גיימיר זיך נעמען יאגן איינס צוויי אריין אין קאר, אפשר לאמיר נאך מקדים זיין דעם דרייווער און אים אפווארטן אויף די גאס נאך פאר ער קומט אן, מסכים, אקעי מאמי! די קאר איז דא לאמיר זיך אריין זעצן אינעם קאר און פארן!
מאנכע מענטשן האלטן אז ווען מ'רופט א קאר סערוויס איז דאס אזוי ווי מ'דיגט זיך אליין א קאר און מ'האט א געוויסע בעלות אויפן קאר נאר אנשטאט איך זאל אליין דרייוון האב איך מיר יעצט א דרייווער, דעריבער שפירט מען זיך באקוועם אנצוצינדן, אויסצולעשן, קוועטשן קעפלעך, ס'אידעך "מיין" קאר...,
רבי איד ניין! ס'איז נישט דיין קאר, ס'איז יענעמס, און דו האסט יעצט נאר די רעכט צו זיצן אין זיין קאר ווייל דו באצאלסט אים ער זאל דיך אפטראגן דארט און דארט..., דריי נישט קיין סטים, עירקאנדישאן, סי די פלעיער, ס'איז יענעם אייגנטום,
ביי א גוי טוט מען נישט געווענדליך די זאכן מ'האט דאך מורא פון חילול ד', אבער א איד מעג מען דאך..., ניין? ס'איז דאך נישט קיין חילול ד', הא?.....

צווישן מיר און דיר ווייסן מיר אלע אז ווען מ'דערזעהט זיך מיט א גרויסע געזונדל און מ'איז מסופק צו דער גאנצער ציבור וועט אריין פיטן אין איין קאר איז די ערשטע אפציע צו רופן א "היימישע" קאר, ווייל מ'ווייסט קלאר אז דער גוי וועט דאך נישט לאזן זיך אריין קוועטשן מער מענטשן ווי דער געזעץ ערלויבט, אבער דער איד ער דאך א היימישער דארטן קען מען זיך אריין קוועטשן וויפיל ס'גייט.., זייט וויסן אז דער געזעץ איז גולטיג פארן איד פונקט ווי פארן גוי, און נאך אפשר ערגער ווייל די לעגאלע קאר סערוויס און טעקסי קאמפעני האבן פארשידענע זאכן וואס ביי זיי איז מותר און ביי אנדערע איז אסור (איך וועל נאך באלד צוריק קומען צו דעם געזעצליכן חלק) אבער דא רעדט מען פון פון א איד מיט א אידיש הארץ וואס וועט נישט אפזאגן די טובה און ער לאזט אריין דעם גאנצן עולם אויפאמאל, נו פארדינט נישט אזא איד מיט אזא לב טוב געהעריג באצאלט און מיט א שטיקל הוספה, פאקטיש האט ער געדרייווט דעם שטיקל וועג מיט א היפשע פחד אין הארץ אז א פאליס זאל אים נישט כאפן און טיקעט'ן דערפאר.

היימישע קאר סערוויס מיינט עפעס געבן היטשעס אומזיסט?, ס'איז נישט ווי דו טראכסט ער אידעך א היימישע, ניין? ער נעמט דאך אויף אסאך מאל מענטשן פאר היטשעס קיין ב"פ, וואס איז יעצט אנדערשט?, ס'איז דא מענטשן וואס מיינען אז ווען מ'נעמט א קאר למשל פון אלד וומס"ב צו ניי וומס"ב און דערנאך גייט מען צוריק קיין אלד וומס"ב, אז דאס איז א לאקעל נסיעה פון אלט וומס"ב ביז אלט וומס"ב, מיט א סטאפ אין ניי וומס"ב, להוי ידוע אז ניין, דאס איז א געהעריגע ראונד טרופ מיט א סטאפ, ווייל אויפן זייגער האט דאס גענומען 20 מינוט, און דאס איז טייער צייט מיט אסאך געז אויסגרעברענט,

ס'דערמאנט מיר א ווערטל מ'פלעגט זאגן אז ווען דו זעהסט א הודעה אין א צייטונג, א היימישע דירה, אין א היימישע געגנט, פאר א היימישע פרייז, מיט א היימישע לענדלאר, ביטע רופט נומ'....., זאלסטו וויסן אז די היימישע געגנט איז גאר ביים עק וומס"ב אדער ביים עק ב"פ, די היימישע דירה איז צוויי אהאלב שטובער אויפן 5'טן פלאן אנע עלעוועיטאר, און די היימישע רענט איז 2 טויזנט דאללער, און דער היימישע לענדלאר וועט דיר נישט געבן קיין סטים ביז ווילאנג ס'איז נישט בילאו זיראו....... אלעס איז היימיש...

לשבחו פון אסאך אידן וואס זענען מקפיד צו נעמען דוקא היימישע דרייווער'ס און זיי רעכענען זיך מיט סיי וועלכע יוצא מן הכלל און מ'צאלט צו אויב האלט מען אויף א דריווער מיט עטליכע מינוט אדער אויב מ'גייט ארויס אפי' פאר א קליינע סטאפ, ס'איז דא אסאך אידן וואס האבן דעם קאפ אויפן פלאץ צו פארשטיין אז דער היימישע קאר איז נישט קיין היטש געבער און מ'דארף זיך רעכענען מיט זיינע פילינגס, אויב דו טראָסט דעם היימישן דרייווער צו שיקן דיין קינד סיי ווי ווייל דו ווייסט אז דער היימישער דרייווער וועט נישט סתם אראפ לייגן די קינדער און זיך אוועק פארן נאר ער וועט זיכער מאכן אז זיי גייען אריין ביזן טיר אינעווייניג, פארוואשע זאלן מען נישט פארשטיין אז אזא טראסט איז ווערד עפעס,

ווער ס'האט א קאר און קען דרייוון וועט מעיד זיין אז דרייוון א קאר איז א זאך וואס מוטשעט געהעריג אפ א מענטש, ס'איז נישט סתם א ארבעט וואס פלעין מ'זיצט אויף א ווייכן פאטעל און מ'דרייט א רעדל אהער און אהין, ניצן די אויגן מיט ישוב הדעת אויפן ראוד שטרענגט שטארק אן דעם מח, זיצן אין טרעפיק איז א זאך וואס מאכט ממש שוואך א מענטש, אפי' דער פאסאנדשיר וואס דרייוט נישט ווערט אויך אפגעמוטשעט פון טרעפיק, און ווען מ'טראכט אז דרייוון איז א שווערע מלאכה מיט אנשטרענגעניש גיבט זיך גרינגער דעם 20'ער פארן היימישן דרייווער,

ווען א דרייווער קומט אן צו א לאקאל מיט א פארשפעטיגונג פון עטליכע מינוט, פאר מ'גייט זיך רעגן אויף אים איז כדאי צו טראכטן אז אפשר האט אים א גארביטש טראק אדער א סקול באס געבלאקט און ער האט נישט געקענט זיך ארויס זעהן פאר 7 מינוט, און ער איז געווארן ביטער נערוועז ווייל די צייט ברענט אים ווען ער ווייסט אז א קאסטומער ווארט אויף אים, און אז דו וועסט שרייען אויף אים וועט ער יעצט ווערן נאך מער נערוועז, און ווען מ'איז נערוועז איז לגמרי נישט קיין סגולה צו דרייון רואיג, פרעג איך אייך איר זיכט זיך צרות?, שריי נישט אויפן דריווער פליז, אפי' דו יאגסט זיך זייער שטארק און ער איז אנגעקומען שפעט.

איצט לאמיר צוריק גיין צום לעגאלן טייל, א קאר סערוויס וואס איז אפציעל לעגאל ביי די שטאטישע באמטע אלץ א טעקסי האט פארשידענע ראגולאציעס וואס זיי זענען אנדערשט ווי א געווענדליכע קאר, (איך קען נישט פונקטליך אלע געזעצן) איינע פון די זאכן איז סיט בעלטס אדער קאר סיט'ס, דאכט זיך מיר אז אין א לעגאלע טעקסי מוז מען נישט האבן קיין קאר סיט פאר א קלענערע קינד, דעריבער ווען מ'זעצט זיך אריין אין א היימישע קאר סערוויס און מ'זעהט דארט א קאר סיט און מ'האט מיט זיך א קלענער קינד פארוואס זאל מען נישט ניצן דעם קאר סיט, דער דרייווער איז דאך נערוועז יעדע מינוט אז א פאליס שטעלט אים אפ מיט א קוויטל פארן נישט ניצן קאר סיטס, די נקודה איז איין זאך ווי איך שרייב אלעמאל, פשוט ניצן מחשבה און טראכטן פון א צווייטן.

א ווארט צום דרייווער אליין, ביסט א היימישע דרייווער, זעה אז דיין קאר זאל טאקע זיין געשמאק און באקוועם פארן פאסאנדשיר, ס'זאל נישט האבן דעם "היימישן" באדייט ווי דער הודעה פון די "היימישע דירה מיט די היימישע רענט..., א קאר דארף זיין זויבער מבית ומבחוץ, אויב דו האסט ליב צו רייכערן ביטע.... זייער אסאך מענטשן ווערן פשוט פאריקט ווען זיי זעהן נאר רויעך אפי' זיי שפירן נישט דעם גערוך, און דא סדארף איך נישט זאגן אז ווען מ'האט פרויען אין קאר איז נישט קיין זמן פון מאכן קינצן און פליען פון איין לעין צום צווייטן זיי ווערן געפערליך היסטעריש...., קיצור פראביר באקוועם צו מאכן דעם קאסטומער ווי ווייט מעגליך אזוי וועסטו באקומען א נאמען פאר א טראסטבארע דרייווער,

וד' ישמור צאתך ובואך מעתה ועד עולם,

עפעס א צודעק האבן מיר יא – יום כיפור

אינעם קעניגליכן הויף רעש'ט זיך שוין די לעצטע פאר וואכן צווישן די שרים אין די מיניסטארן אינערהאלב דעם קעניגליכן פאלאץ, פון ווען ס'איז נאר געקומען די קאמישע מעלדונג אז דער קרוין פרינץ האט זיך אויסגעקליבן א כלה נישט מער און נישט ווייניגער א מיידל פון א פשוט'ע שטוב אן קיין שום היסטאריע און איז ווייט פון האבן עפעס שייכות מיט קעניגליכקייט, פארשטייט זיך אז ס'איז געוועהן א שטיקל בושה פאר די מאנארכיע דער גאנצער שידוך אבער די קעניגליכע הויף זעענדיג זיין אנטשלאסנקייט צו טון דוקא דעם שידוך און נישט עפעס אנדערשט האבן זיי נישט געשטעלט קיין גרויסע ווידערשטאנד, איין זאך האט די קעניגליכע הויף יא געפאדערט אז כאטש קיין בזיון זאל נישט ארויס קומען פון די גאנצע זאך, און אז די כלה זאל ערשיינען צו די חתונה ווי עס פאסט זיך פאר בני מלכים, די שווערסטע פראגע וואס איז געשטעלט געווארן צום קרוין פרינץ איז געוועהן אויב די כלה האט די אלע תכשיטים און פארמאגט די אלע צוגעפאסטע קליידער מיט וואס א כלה פון א קרוין פרינץ דארף האבן אין די טאג פון די חתונה, אבער דער קרוין פרינץ האט געזאגט מיט א פיל מויל אז יא, ער ווייסט קלאר אז זי האט מכל טוב וטוב לויט אלע פארשריפטן פון די מלוכה,

פארשטייט זיך אז די תשובה פונעם קרוין פריץ איז נאר ארויסגעקומען נאכדעם וואס דער קרוין פרינץ אליין האט זיכער געמאכט און געגעבן געלט פאר די כלה איינצוקויפן פון אלע מינים וואס עס פעלט אויס, דער קרוין פרינץ האט געהאט א רואיגן געוויסן אז אלע אירע קליידער זענען מסודר על מכונו וויסנדיג אז ער האט איר געגעבן געלט און די מעגליכקייט צו קויפן אלע זאכן און אפי' געשטאנען על המשמר אז די קליידער זאלן געקויפט ווערן, און אזוי האט זיך דערנעטערט די טאג פון די חתונה, למעשה האט מען זיך אבער געזארגט אין קעניגליכן הויף אז ס'זאל נישט אנקומען צו קיין בזיון האט מען געמאלדן דעם קרוין פרינץ אז ער זאל וויסן אז אין די נאנטע טעג וועלן אריבער גיין א אפציעלע שליחות פון קעניגליכן הויף צו די כלה אין שטוב, פשוט זיכער צו מאכן אז אלע קליידער זענען דא און אלע צורינגען זענען אויסגעפיצט כדת וכראוי,

דער בן מלך האט גוט פארשטאנען דער מצב האט ער שנעל אנגערופן די כלה און געמאלדן אז ס'גייט קומען א אינספעקציע זעהן צו אלעס איז דא, ווי אין א שאק האט זיך די כלה גענומען ארויס שטאמלען פון מויל האלבע ווערטער אז ס'איז דא נישט גוטע נייעס, קוים וואס זי האט פארציילט און ארויס געזאגט די שלעכטע בשורה אז זי איז אריין געפאלן אין שווערע חובות און זי האט געמוזט פארקויפן די צורינגען און די קליידער, דער מצב יעצט כרגע איז אז זי האט נישט גארנישט מיט וואס צו גיין צו די חתונה, ווי א דינער אינמיטן העלן טאג איז געפאלן די בשורה פאר דעם בן מלך אז דא שטייט מען שוין ממש א טאג פאר די חתונה און באלד קומט א אינספעקציע פונעם קעניגליכן הויף און די כלה איז אויסגעליידיגט מכל וכל,

ער האט זיך שנעל גענומען טראכטן פון עפעס א אויסוועג און א עצה וויאזוי מ'זעהט זיך ארויס פון דעם פלאנטער, מיטאמאל רופט ער זיך אן צו די כלה, לאמיר דיר פרעגן איין זאך, דו געדענקסט ווען די האסט איינגעקויפט די קליידער זענען די קליידער געקומען איינגעפאקט אין אזא סחורה'נע האלטער, דו האסט נאך אפשר די סחורה'נע איבערדעק פון די קעניגליכע קליידער, זאגט זי יא, איך האב נאך די אלע צודעקן ביי מיר אין שטוב, גוט, זאגט דער בן מלך, נעם שנעל די סחורה'נע האלטער (גארמען בעג'ס בלע"ז) און פאק עס אן און פיל עס אן מיט שמאטעס ס'זאל אויסזעהן ווי ס'איז באמת דא דארט אריין געלייגט די קליידער, אולי ואולי וועלן זיי גלייבן די אינספעקטארן אז אין די האלטער ליגן טאקע אריין געלייגט די קליידער און זיי וועלן זיין צופרידן מיט דעם אליין,

נאך פילע שרעקיגע מינוטין איז אדורך די איספעקציע פון די משרתי המלך און בחסדי ד' אז ס'איז טאקע אדורך גלאטוג די גאנצע אינספעקציע ווי זיי האבן איר געגלייבט אויפן ווארט אז אין די האלטער'ס ליגן טאקע אריין געפאקט די קענינגליכע קליידער, ווייל די סדר איז דאך אזוי אז סתם קליידער לייגט מען נישט אין אזעלכע האלטער'ס נאר די גאר חשוב'ע קליידער, און אז די סחורה'נע האלטער'ס זענען דא איז משמע אז אונטער דעם ליגט טאקע די געפאדערטע קליידער,
אבער מיינט נישט אז מיט דעם האט זיך דער בן מלך באנגיגט, נאר ער האט פארשטייט זיך שנעל ערלעדיגט אז מ'זאל איינקויפן די ריכטיגע קליידער אזוי אז ביי די חתונה זעלבסט זאל נישט זיין קיין בושות, און ער זאל אנקומען מיט זיין כלה כדת של מלך ובית המלוכה,

הנמשל מובן, די בת מלך די הייליגע נשמה האט זיך משדך געוועהן מיטן פראסטן גוף, דער גוף האט נישט קיין השגה וואס מיינט ג"ע, וואס מיינט רוחני, אבער דער שידוך איז געשלאסן געווארן און דער נשמה מיטן גוף ווערן באשאפן אין א פריש געבוירענע מענטש, די חתונה דארף פארקומען נאך די 120 יאר פון א מענטש ווען די נשמה קומט ארויף אויך יענע וועלט אין ברענגט מיט די אלע קליידער און תכשיטים דאס זענען זיינע מצות ומעש"ט וואס דער גוף האט געטון במשך די צייט,

אזוי לעבט זיך א מענטש זיינע יארן מיט א רואיגקייט ער ווייסט אדער ער מיינט אז זיין גוף טוט טאקע מצות ומעש"ט און ס'וועט זיין גוט, ער מיינט אז זיין באגאש איז פיל מיט תכשיטים און רוחניות'דיגע קליידער, למעשה קומט חודש אלול תשרי מ'לאזט אים מעלדן אז כביכול ופמליא דילי' גייען קומען אויף א באזיך מ'גייט כאפן א בליק וואס טוט זיך אביסל מיט דעם מענטשעלע, דער נשמה ווערט אנגעצויגן ווער ווייסט וואס וועט זיך דא אויסלאזן, ער נעמט אפיר זיין גוף'ל אין איינע פון די עשרת ימי תשובה טעג און כאפט מיט אים א שמועס'ל, זאג נאר ווי האלסטו אויף די וועלט, ס'איז דא מיט וואס צו גיין צום טיש?, עפעס תורה? עפעס מצות? די האסט ביי דיר די אלע קליידער און תכשיטים?

דער גוף זאגט כ'וועל דיר זאגן דעם אמת, איך האב געהאט א שווער יאר, חובות, דער יצה"ר האט מיר פאר חובות'ט, דאס ביסל מצות וואס איך האב יא געהאט האט ער צוגענומען פון מיר כדרכו של החיצונים וואס כאפן צו די מצות וואס ווערן געטון אנע תשובה, איך שטיי יעצט כרגע בעירום ובחוסר כל, איך האב נישט גארנישט, דער נשמה וויל ממש וויינען, אוי וויי וואס וועט דא זיין ס'קומט אזא טאג ווי יום כיפור די שלוחים גייען קומען זעהן וואס טוט זיך, און געוואלד בושה תכסה פנינו וואס וועל איך טון דא?

זאגט דער נשמה גוט איך האב א עצה, ווייסט דאך אז לאחר מאה ועשרים ווען ס'קומט די חתונה איז דא אזא סחורה'נע צודעק דאס איז דער טלית מיטן קיטל וואס דאס דעקט אזוי איבער דעם גוף וואס האט מקיים געוועהן די אלע מצות, דהיינו דעי סחורות זענען דעם צודעק פאר די עכטע קליידער, כאפ שנעל דעם טלית און קיטל וויקל דיך איין אין דעם ס'וועט אויסזעהן ווי מ'שטייט שוין גרייט צו געבן דעם דין וחשבון און מ'קען שוין ברענגען די קליידער – מצות ומעש"ט וואס דער גוף האט געזאלט טון, אפשר אזוי וועט שוין זיין א שטיקל המתקה און די מלאכי מעלה וועלן דאס אדורך לאזן,

און אט אזוי מיט אזא פנים שטייען מיר כל נדרי ביינאכט, ווי דער הייליגער ישמח משה האט געזאגט אין א דרשה כל נדרי, מורי ורבותי פונקט אזוי ווי מיר שטייען איצט מיטן טלית און קיטל פונקט אזוי וועט מען שטיין פארן בי"ד של מעלה און אפגעבן דין וחשבון אויף אלע מעשים, און ס'איז צום האפן אז די הצלה פורתא וועט אדורך גיין און דער דין וועט ארויסגיין לטובה,

מיינט אבער נאך נישט אז ס'איז פארטיג ס'געשעפט, ניין, הערשט יעצט דארף מען גיין איינקויפן די מצות – קליידער, אזוי אז ווען ס'וועט קומען די חתונה אז אחר מאה ועשרים זאל נישט זיין קיין בושות, פארדעם גליך נאך יו"כ נעמט מען זיך צו די סוכה און מ'כאפט מען אריין נאך און נאך מצות, כדי צו זיין גרייט צו די חתונה הגדולה, און מ'זאל קענען אנקומען צו שמחת בית השואבה און זאגן מיט א פיל מויל אשרי ילדתינו שלא ביישה את זקנתינו, אדער כאטש אשרי זקנתינו שכפרה את ילדתינו,

האטס מיר אלע א גמר חתימה טובה אלע אידן,

ולנו בושת הפנים - כאטש איין דריי מיטן פנים

א געדאנק אויף ראש השנה
דער געריכט זאל איז פיל געפאקט מיט מענטשן מקצה אל הקצה א ריזיגע פאבליקום איז געקומען מיטהאלטן די אויסגאנג פונעם לאנג פארצויגענע קעיס וואס האט שוין עטליכע מאל געפירט צו די רעש'יגע קעפלעך פון די מידיע, עס רעדט זיך פון א קלאגע קעגן איינעם מר. קלאדין וואס די פראקורן קלאגן אים איבער א שרעקליכן מארד וואס אויסגעפירט געווארן ווען א יונגע מענטש איז אומגעברענגט געווארן אויף א א שרעקליכע אופן, די לעצטע האלב יאר זענען געברענגט געווארן פארן געריכט גאר אסאך קראנטע אינפארמאציע און היפש קלארע באווייזן אז קלאדין האט טאקע געהאט א האנט אין דעם מארד.

מר. קלאדין האט גוט פארשטאנען זיין מצב און דערפאר זייענדיג א פארמעגליכע מענטש האט ער געדינגען איינע פון די אויסגערופנסטע און טייערסטע אדוואקאטן אין לאנד מיטן נאמען מר. פייערבאול, פייערבאול האט פראבירט דאס מערסטע וואס איז מעגליך צו פארטיידיגן זיין קליענט, יעדע עדות וואס איז ערשינען אויפן סטענד איז געווארן אויסגעפרעגט מיט צומישטע פראגן דורך פייערבאול כדי צו שאפן ספיקות אין די שטארקייט פון זיין עדותשאפט, אזוי איז די לאנגע פראצעס פארצויגן געווארן צו לאנגע חדשים,

עס האלט שוין דא אז אלע באווייזן זענען שוין געברענגט געווארן צום ריכטער'ס טיש יעצט איז נאר ערווארטעט אז דער אדוואקאט פייערבאול זאל געבן זיין לעצטע רעדע צו פארטיידיגן זיין קליענט מר. קלאדין, אבער צום גרויס ווינדער פון אלע פארזאמלטע שטעלט זיך אויף פייערבאול און אנשטאט ער זאל געבן זיין ברייטע רעדע אויפצוקלערן די ריכטער אז קלאדין אין ריין פון יעדן אומשולד אדער כאטש פראבירן ממתיק צו זיין אז ער זאל נישט באשטראפט ווערן מיט אזא הארבן עונש האט ער זיך אויפגעשטעלט און געזאגט אז ער האט נארוואס באקומען א ידיעה אז ס'קומט צו פארן איינער א עדות מיט קראנטע באווייזן וואס וועט קלאר צייגן דעם אומשולד פון קלאדין, נאר לויטן חשבון וואלט ער שוין געדארפט זיין דא אין געריכט זאל ווייזט אויס אז ער האט זיך פארשפעטיגט וועלן מיר מיטן רשות פונעם ריכטער ווארטן א וויילע ביז מיין עדות וועט ערשיינען,

א שטילע שפאנונג הערשט אינעם געריכט זאל, און ווען מ'הערט נאר עפעס קראץ ביי די טיר דרייען זיך אלע קעפ האסטיג אויס צום טיר זעהן צו דער עדות קומט, אזוי לויפן אדורך א שעה צוויי שעה דריי שעה, און דער שטימונג ווערט מער און מער אנגעצויגן און יעדע וויילע ווען מ'הערט נאר עפעס ריקט זיך אין די אונטערשטע טייל פונעם געריכט זאל דרייען זיך אלע קעפ אהין צו זעהן אויב דער לאנג ערווארטעטע עדות איז נישט פארצופאל אנגעקומען, ענדליך נאך 4 שעה ווארטן ווען אלעמענס געדולד האט שוין געפלאצט האט דער ריכטער זיך שוין נישט געקענט איינהאלטן און אריין געגעבן א פארציע פאר פייערבאול, איך פארשטיי נישט די גאנצע שפיל דא, דו ביסט דאס דער אויסגערופענע לויער וואס שם'ט אין די גאנצע שטאט און אזוי מאכסטו משגוע דעם גאנצן סיסטעם?!!!

פייערבאול האט זיך נישט פארלוירן ווייזט אויס אז אויף דעם מאמענט האט ער געווארט, און ער הייבט אן מיט א דראמאטישע טאון, געערטע ריכטער איך האב פראבירט צו פארטיידיגן מיין קליענט במשך די גאנצע צייט פונעם פראצעס, איך האב פראבירט מיט אלע כוחות אפיר צו זיכן זיין אומשולד אבער צו זיין שלעכט מזל זענען אבער די באווייזן צו שטארק קעגן אים, דעריבער האב איך פראבירט צו גיין פון א אנדערע וועג איך האב געזאגט אז איך האב קלארע באווייז אז קלאדין איז נישט שולדיג און ס'דארף באלד אנקומען די באוויין, צו האט איר נישט געזעהן הויכגעשעצטע ריכטער ווי יעדע פאר מינוט האבן זיך אלע קעפ געדרייט צום טיר קוקנדיג פון ווי וועט קומען דער גוטע באווייז?, אויב וואלטן אלע מענטשן דא געהאלטן אז קלאדין איז 100 פראצענט שולדיג וואלט זיך קיינער נישט געדרייט צו די טיר מיט א נייגער ווארום אלע ווייסן דאך קליפ און קלאר אז קיין אנדערע מעשה איז נישטא און קלאדין איז דער רוצח ותו לא ס'איז נישט שייך צו זאגן פארקערט, דאס אז מענטשן זענען געזעסן דריי שעה און געווארט און געקוקט מיט אנגסט צו שאפן עפעס א אומשולד אויף קלאדין איז די גרעסטע ראי' אז דער גאנצער עולם דא איז מסופק אין זיין שולד און דער ציבור איז נישט 100 פראצענט זיכער אין זיין שיקזאל....

א הילכיגע קלאטשעריי האט אפגעקלינגען אין געריכט זאל פון גרויס התפעלות ווי אזא געניטע לויער ווי פייערבאול האט באוויזן צו נעמען דעם גאנצן געריכט זאל און באהערשן איבער זייער מח מטיל צו זיין א ספק אין די שטארקע קלאגע קעגן קלאדין, דער ריכטער זעלבסט איז אויך געוועהן אין א שאק אבער גלייך האט ער געזאגט אז ביז 15 מינוט קומט ער ארויס מיט זיין ענגילטיגן פסק,

דער קלאפ מיטן האמער האט אלעמען שטיל געמאכט און יעדנס אויער איז אנגעשפיצט נישט צו פארפאסן א ווארט פונעם ריכטער וואס וועט אורטיילן דעם לאנג ערווארטע פסק, צו יעדנס ווינדער האט דער ריכטער מיט קורצע שארפע ווערטער ערקלערט אז ער באשולדיגט מר. קלאדין אין ערשטע קלאסיגע מארד און זיין שטראף וועט זיין לעבנלענגליכע טורמע אונטער גאר שווערע אומשטענדן...,
די שאק איז נאך געוועהן אין די לופטן אבער דער ריכטער האט ווייטער ממשיך געוועהן, כאטש מר. פייערבאול דער אדוואקאט האט געמאכט א גוטן ארבעט מיטן אריין ברענגען א ספק אין אלעמען מיט זיין העכסט געלונגענעם שפיל וויל איך אבער עפעס מגלה זיין, במשך די גאנצע צייט פון זיין שפיל די פאר שעה וואס מ'האט כלומרשט געווארט אויף זיין נישט געברענגטע עדות ווען אלעמענס אויגן זענען כסדר געוועהן געוואנדן צום טיר, האב איך גוט באטראכט אלע פארזאמלטע און איך האב באמערקט אז אין הכי נמי יעדער האט זיך געדרייט צו די טיר האפנדיג אז עפעס א אומשולד וועט אונטער קומען, אבער מר. קלאדין אליין איז געזעסן פארשטייפט די גאנצע צייט און במשך די גאנצע 3 – 4 האט ער זיך קיינמאל נישט אויסגעדרייט צו די טיר, וואס דאס ווייזט קלאר אן אז ער אליין ווייסט אז זיין שולד איז אמת ווייל אויב וואלט ער געהאלטן אז ער איז אומשולדיג וואלט ער אויך מיטגעשלעפט מיטן נייגער צו זעהן אפשר דאך וועט אפיר קומען זיין אומשולד פון ערגעץ, אויב אזוי איז ביי מיר קלאר זיין שולד,
פאליציי! טראגטס אים תפיסה אריין!!!!!

דער נמשל פארשטייען אלע, ראש השנה ווען כל באי עולם יעברון כבני מרון, ס'קומט פאר א גרויסע געריכט אין הימל מ'איז דן יעדעס איד אויף זיינע מעשים, אלעס ווערט אפגעמאסטן און אפגעוואויגן אינעם כף מאזנים, זיצן די קטיגורים מיט די סניגורים מלאכים ושרפים ופמליא של מעלה אבער דער קיטרוג איז נעבאך זייער גרויס, מ'ברענגט נעבאך ארויף פעק און זעק פון אידישע חטאים וואס איז געטון געווארן דעם פארלאפענע יאר, רופט זיך אן א סניגור אז ער האט א גוטע לימוד זכות וואס וועט זיכער איבערדרייען אלע מקטריגים לטובה, נו אלע מלאכים שרפים ווארטן שוין אויף דעם גוטן מליץ יושר, יעדע וויילע קוקן אלע מיט גרויסע אויגן אה ווען ברענגט מען שוין די גוטע מליצה ישרה אויף כלל ישראל,

דא אליין האט דער סניגור א פתחון פה קעגן אלע מטריגים, איר זעהט דאך קלאר אז אלעמענס אויגן זענען געוואנדן צו דעם מליץ טוב, אזי דאך א קלארע ראי' אז איר גלייבט אז ס'איז ערגעץ דא און ס'איז זיכער פארהאן מליצות טובות פאר אידישע קינדער, אויב אזוי ווי קען מען אזוי זיכער פארשרייבן חלילה א שלעכטע גזירה אויף אידן,

זייער פיין, אבער דאס איז נאר ווען דער בעל דין אליין דרייט זיך אויך דעם קאפ במשך די גאנצע געריכט, עכ"פ כאטש איינמאל דרייט ער דעם קאפ לתשובה, דעמאטץ קען מען אנצייגן אז דער בעל דין אליין האלט אויך אז ער איז אומשולדיג, אבער אויב די גאנצע צייט איז ער פארשטייפט ער דרייט נישט אויס דעם פנים לד'.... אוי געוואלד לך ד' הצדקה ולנו בושם הפנים מה נאמר ומה נדבר,

אזוי ווי עס ווערט דערציילט אז דער הייליגע קדושת לוי האט געזאגט סליחות האט זיך אריין געפאקט דעם קאפ אין שטענדער ביי ולנו בושת הפנים און געבליבן אזוי פאר צוויי שעה און נישט ארויס גענומען דעם קאפ מחמת בושה צו כביכול, אוי מה נענה אנן אבתרי' לאמיר כאטש האבן די איין מינוט'קעלע בושה צום באשעפער ולנו בושת הפנים נאר פאר איין רגע, וועט שוין עטוואס בעסער זיין....

א טאטע ביי א שמחה – קידוש

א טאטע ביי א שמחה – קידוש
דאס יאר פון אונזער ערשטע ארטיקל א טאטע ביים שבת טיש ביז יעצט איז שוין ב"ה פאראיבער בכי טוב, ווי מיר האבן געשריבן עפ"י בקשת חברינו היקרים איבער די טעמעס פון זיין א טאטע דורכאויס די ימים טובים, איצט האמיר ערהאלטן פילע פארלאנגען זיך צו נעמען איבער די טעמע פון א טאטע ביי א שמחה, וחפץ ד' בידינו תצליח בסייעתא דשמיא,

איצט שטעלט זיך נאר די פראגע פון ווי זאל מען אנהייבן, מיר גייען נישט אנהייבן פון די חתונה, ווארט, תנאים, באווארפן, ווייל אונזער קעפל איז דאך "א טאטע ביי א שמחה" און ביי די אייגענע חתונה איז ער דאך נישט קיין טאטע (אפשר אין ישיבה איז ער געוועהן א טאטע בחור.. אבער מיר רעדן פון א עכטע טאטע), דעריבער וועלן מיר אנהייבן ביי די שמחה פון געבורט און דערנאך גיין צום אפשערן, בר מצוה, און אזוי ווייטער.

צדיקים טייטשן וישישו בשמחה, א שמחה וואס מ'מאכט זאל זיין טאקע בשמחה וטוב לב, צומאל מאכט זיך אז א מענטש איז טאקע זוכה צו א שמחה אבער ווען די שמחה ווערט געפראוועט איז עס שלא בשמחה, זאגט דער פסוק וישישו בשמחה מ'זאל פרייליכערהייט מאכן די שמחה, דאס איז דער עיקר תפקיד פון א בעל שמחה, אז זיין שמחה זאל געפראוועט ווערן ריכטיג בשמחה, און זיך נישט לאזן אוועק שלעפן פון די טרדות הזמן.

ווען א איד איז זוכה צום געבורט פון א געזונט קינד, איז דאס א שמחה עצומה, און מ'דארף דאס נעמען אויף די מחשבה אז דאס איז כלו טובת ד', און נישט קלערן אז דאס איז בלויז די סדר העולם און דרך הטבע, דער דרכי היצר איז אלעס צו מאכן דרך טבע און מאכן דעם מענטש פארגעסן אז יעדע אטעם איז א טובה פון קב"ה ועל כל נשימה ונשימה תהלל ק"ה, ממילא ראשית דבר גלייך נאכן געבורט פון זיין געזונט לעכטיג קינד איז א איד שולדיג א שבח והודאה פאר קודשה ב"ה, די מעשה איז נאר אז די מציאת הזמן והמקום איז גורם אז ווען א מענטש האלט דא אז זיין ווייב האט אין א מזל'דיגע שעה געהאט א קינד איז מען טרוד מיט אסאך טרדות און די בהלה מאכט פארגעסן א מענטש ווי ער שטייט, קודם איז ער מיד פון די שלאפלאזע נאכט (און אמאל מער ווי א נאכט) פון זיין אין שפיטאל ביים געבורט, דערנאך ווערט מען טרוד מיט צוטיילן די קינדער, ווי אויך צוגרייטן די שמחה אליין, רופן מענטשן וכדומה, און דאס מאכט פארגעסן פון דעם עיקר אז מ'איז שולדיג א שבח והודאה על כל החסד אשר עשית,

א איד א בעל השגה האט מיר געזאגט אז זיין שכן האט געהאט א קינד הערשט 10 יאר נאך די חתונה, דער שכן איז געוועהן א בעל יכולת ער האט זיך געלאזט וואוילגיין, פארשטייט זיך ער האט געגעבן א גרויסן קידוש און געטיילט גרויס געלט פאר צדקה, קיצור געמאכט א טראסק, האט דער איד דער בעל השגה מיר געזאגט ער מאכט זיך א חשבון מה דאך דער שכן האט געווארט 10 יאר אויף א קינד מאכט ער אזא טראסק און טוט אלע פעולות אין די וועלט ארויס צו ברענגען זיין שמחה, איך וואס איך האב געהאט מיין קינד בלויז נאך איין יאר על אחת כמה וכמה דארף איך זיין בשמחה פיל מער ווי יענער.... אז מ'מאכט אז חשבון איז די מעשה גאר אנדערשט.

ס'וואלט געוועהן א גוטע זמן דעם ערשטן שבת נאך די לידה צו ווידמען לכה"פ איינמאל מסיים צו זיין תהלים אלס א שבח והודאה ווייל אז מ'באשטומט דעם ערשטן שבת פאר א שבח והודאה איז דאס א שטיקל צוריקהאלט פון ווערן אפגעשטופט, במשך דעם שבת קען מען אלץ טרעפן א זמן פון צוויי שעה אויסצוזאגן תהלים, תהלים איז נישט בלויז א געבעט תהלים איז א שבח והודאה,
הרב ר' יוסף חיים גרינוואלד שליט"א פארציילט: אז ווען ער איז געוועהן א בחור אין א"י און געהאט פראבלעמען זיך ארויסצודרייען פון דינען ביי די דארטיגע מיליטער האט ער געטון די עצה הידוע פון זיך משוגע מאכן, ער איז אזוי געגאנגען אהין צואמען מיט זיין פאטער ע"ה און למעשה האבן זיי אים צום סוף באפרייט, אנקומענדיג אהיים איז ער פארשטייט זיך געוועהן פארמאטערט פון אזא שווערע איבערלעבניש האט ער זיך געוואלט גיין אראפ לייגן כאפן א דרימל, האט אים זיין פאטער געזאגט יוסף חיים! דו ביסט געווארן באפרייט יעצט גיי זאג אויס תהלים אלס א שבח והודאה!!!,
כמו כן דארף א איד וואס איז זוכה צו מאכן א שמחה נעמען די פאר מינוט צו זאגן א שבח והודאה ווי רש"י זאגט שאינך כפוי טובה.

די עיקר צומישעניש ווערט ווען אלעס פאלט ארויף אויפן קאפ פונעם טאטן און מ'ווערט טרוד, הן צוטיילן די קינדער, זיי אוועק שיקן אין זייערע אכסניא'ס, באגלייטן און צוהעלפן די יולדות, און צוגרייטן די שמחה, בנוסף פון די טאג טעגליכע טרדות, לכן מוז מען זיך צו דעם אלעם אביסל מסדר זיין, צו אויף פאפיר, צו אין די מחשבה, וואס מ'דארף ערלעדיגן היינט און מארגן, אסאך מאל דריקט דער מח אז מ'דארף מסדר זיין אסאך זאכן און מ'ווייסט נישט ווי אנצוהייבן, אבער ווי נאר מ'שרייבט אלעס אראפ זעהט מען אז ס'איז נישט געפערליך מ'קען אלעס גאנץ פיין מסדר זיין, (מיר גייען נישט שרייבן וויאזוי מ'באהאנדלט א שוואכע יולדות וואס אירע גיסטעס זענען עולה ויורד.....) די עיקר איז זיך צו האלטן מסודר,

איך וויל מיך אפשטעלן אויף א נקודה וואס ווערט בזמנינו שטארק אפגעשוואכט ס'ווערט אזוי קאמערשול, דאס איז רופן מענטשן בזמן שמחה, צו מודיע זיין איבער די מז"ט, צו איינלאדענען באקאנטע צו די שמחה, איך באקום אסאך מאל טעקסט מעסעדשעס מזל טוב איטס א באוי....., א רגע, אויב בין איך גענוג נאנט צו דיר אז דו האלסט אז ס'איז כדאי מיך מבשר צו זיי די בשורה איבער דיין בן זכר, דאן רוף מיר אויפן טעלעפאן אדער זיך מיר אפיר אין ביהמ"ד און זאג מיר פערזענדליך די גוטע בשורה און איך וועל דיר ווארעם צוריק אנוואונטשן מזל טוב, ווידער אויב בין איך נישט גענוג נאנט צו דיר אז דו זאלסט זיך שפירן פאר א פליכט אויפצוהייבן א טעלעפאן און קאלן, צו וואס שיקסטו מיר בכלל א טעסט?...., דער טעקסט נעמט אוועק דעם גאנצן געפיל און נאנטקייט פון איין מענטשן צום צווייטן, וויפיל מער טעם האט דאס ווען איינער רופט אן זיין חבר, ברודער, שוואגער, האלאו א גוטן דעיס איז דוד ס'קומט מיר א מזל טוב,
אה! מזל טוב, וואס?,
א אינגל, ב"ה,
ב"ה ב"ה, די וויפלטע קע"ה?,
די פיפטע, קעניינעהארע, ב"ה,
יא ב"ה געזונטערהייט אי"ה אויף שמחות,
נאר אויף שמחות זאלסטו מיך רופן, כל טוב בשורות טובות,
אידן וואונטשן זיך ברכות בשמחה ובטוב לב אהין און צוריק א אידישע ברכה גייט נישט לאיבוד, ווידער דער טעקסט מעסעדש הרג'עט אלעס אפ און לייגט אוועק אין די זייט אזויפיל אידישע ברכות, ס'איז ממש א שאד...

אפגערעדט אז ס'שטייט אין מאור עינים פ' ויצא אז ווען א איד איז מבשר א גוטע בשורה ווערט נתלבש אין אים א ניצוץ פון אלי' הנביא, א פחד פון א לשון וזל"ק כי באמת איש המגיד בשורה טובה נתלבשה בו בחי' ניצוץ אלי' ממש כי הוא המבשר כל הבשורות טובות שבעולם רק שמתלבש במגיד ההוא, שפעטער זאגט ער וזל"ק וגם האיש שנתבשר הבשורה נכנס בו הניצוץ אלי' בקרבו, ונרחבה דעתו ג"כ יוכל לדבק אל הבורא ית' עכל"ק, סך הכל אז דער מבשר איז א שלוח פון אלי' הנביא און באקומט א כח פון אלי' הנביא, און דער וואס הערט דאס באקומט אויך א ניצוץ פון אלי' הנביא, נו נעמט מען אזעלכע גוטע מתנות און הייליגע ניצוצת און שליחות'ער פון אלי' הנביא און מ'ווארפט אים אריין אין א בעלק בערי?, ס'איז א עכטע שאדן אויף דעם.

די זעלבע זאך איז ווען מ'טוט רופן דורך א טעקסט מעסעדש א באקאנטן זאל ערשיינען צו די שמחה איז דאס א טויטע רוף, דער סעלפאן געט א דריזל און ס'קומט ארויף א טעקסט פון מיין בעסטע חבר וואס שיקט ארויס די זעלבע טריקענע מעסעדש פאר אלע זיינע באקאנטע, און האלב באקאנטע, וכמו באקאנטע, אדער סתם גאסן גריסער, און אפי' גאר נאנטע משפחה מיטגלידער, יעדע באקומט דעם זעלבן טריקענעם נוסח, "יו אר אינווייטעט טו מיי קידוש דיס שאבעס אין ספינקא שול", אמת, ס'איז גאנץ באקוועם מ'שיקט ארויס א טעקסט פאר אלע קאנטאקטס און מ'ווייסט זיכער אז יענער האט דאס באקומען ס'נעמט נאר איין מינוט און אראפ א עול פון קאפ, אבער דאך ווען מ'הייבט אויף א טעלעפאן און מ'רופט יענעם אן האט דאס גאר א אנדערן טעם,
האלו משה? דא רעדט יענקל איך מאך קידוש דעם שבת,
אה! (משה ווייזט ארויס זיין פרייד) מזל טוב!, אסאך נחת, ביי דעי און ביי אלע, ווי איז דער קידוש?
אין ספינקא,
(וועלכע?.......) גוט, אי"ה אויף שמחות, שכוח פאר רופן, ביי,
ווי אנדערשט קומט משה אן צו די שמחה נאך אזא טעלעפאן קאל פון יענקל, די קשר צווישן די צוויי מענטשן זענען אסאך שטערקער ווי פריער, און דער קשר ווערט נאך מער און מ'פרייט זיך צוזאמען מער ווי פריער, ווידער ווען א חבר, ברודער, קרוב, וואס קומט צו א שמחה בלויז דורך א טעקסט מעסעדש איז ער געקומען קאמערשול, נישט מתוך פערזענדליכע געפיל, ס'איז א טויטע מעשה אן קיין טראפ געפיל, אבער גיי פיקס די וועלט... לכה"פ כאטש זאל מען וויסן אז מ'הרג'ט אפ מענטשליכע געפילן, מ'ווערט פארוואנדלט אין קאמפיאטער ראבאטן וואס קומען און גייען, אנע ברעקל הארץ און געפיל, (כאטש וואס איך בין מודה אז די האלבע גוטע פריינד וועמען מ'איז נישט גענונג נאנט צו רופן פערזענדליך ווידער א טעקסט איז יא א שטיקל וועג, אדער נאכן רופן פערזענדליך זאל דער טעקסט דינען פאר א דערמאנונג, עכ"ז איז נישט קיין מהלך צו רופן נאנטע און גוטע פריינד בלויז דורך א טעקסט).

קידוש
לאמיר אנהייבן צו די עצם שמחה מיטן בת תחילה, סוף כל סוף זאגן דאך חז"ל בת תחילה סימן יפה לבנים, יעדע זאל טון אזויווי זיין מנהג ומנהג אבותיו, אדער צו געבן קידוש שבת קודש אדער גאר אינמיטן די וואך ביי קריאת התורה, אבער הכל מודים אז מ'קען נישט סתם אזוי אפכאפן אזא שמחה, צדיקים האבן מפקיד געוועהן אויב מ'האט פארפאסט א קידוש זאל מען דאס משלים זיין צב"ש מ'גיבט א נאמען יו"כ, זאל מען געבן קידוש שבת, כדי צו האבן די געלעגנהייט ווען אידן זאלן וואונטשן ברכות לרוב,

געווענדליך קומען די נאנטע בני המשפחה אויך צום דאווענען שחרית אינעם ביהמ"ד ווי דער בעל שמחה מאכט דעם קידוש, אויב דער ביהמ"ד איז א קליינע ביהמ"ד איז כדאי פארן בעל שמחה צו קומען גענוג פרי איינצוטיילן די זיץ פלעצער פאר זיינע געסט זיי זאלן זיך נישט אראפ זעצן אויף פלעצער ווי אנדערע מתפללים זיצן יעדע וואך, ס'מאכט זיך אלץ עטליכע פלעצער ווי מ'קען פלאצירן די געסט דארף דער בעל שמחה קעיר נעמען אז מ'זאל זיך טאקע דארטן זעצן און נישט צונעמען מקומות קבועות, ווי אויך דארף דער בעל שמחה האלטן קאפ אויב ס'איז דא א פעטער אדער א נאנטע קרוב המשפחה וואס האלט זיך א בעל תפלה אים צו געבן דעם כיבוד (א שטייגער ווען שאץ מאץ איז א קרוב...), אדער איינער וואס ווערט מכובד דורך אן עלי' אים צו געבן אן עלי', (מאך נישט צופיל הוספות ווייל דאס גייט אויף די נערוון...).

ויקרא שמה בישראל שרה שפרינצא בת.... בעבור... לחופה ומעש"ט ונאמאהאאאאאר אמן... מזל טוב! מזל טוב!, וויאזוי הייסט די בעבי?, (וואס איז דיין חילוק? איך לאך אלץ ווען סתם מענטשן פרעגן א בעל שמחה וויאזוי הייסט דער בעבי?, וואס איז דיר א חילוק וויאזוי דעי מיידל הייסט?, מילא א משפחה מיטגליד וויל דאך וויסן ער מוז דאס פארציילן אינדערהיים פארן ווייב, אבער דו? וואס אין דיר א נפק"מ?.... אקעי, באלד וועט מען זאגן אז איך לאך אפ פון מנהגי ישראל),
למען האמת שטייט אין תשובות והנהגות פון הגאון הראב"ד ירושלים שליט"א (ח"ב סי' קל"ב) צוויי טעמים איבער דעם קידוש שבת, איינס זאגט ער איז פונקט ווי ביי א פדיון הבן שטייט ס'זאל זיין מיט א פירסום אז ער איז נפדה געווארן די זעלבע זאך איז ביי קריאת השם, וויבאלד א מענטש איז זיין נאמען און זיין גאנצע בריאה דעריבער דארף דאס זיין מפורסם, און די צווייטע טעם איז משום סעודת הודאה, אז די יולדת איז ארויס פון די לידה געזונטערהייט, (דא איז ער אויך מעורר אז מ'זאל נישט מאכן קיין טייערע קידושים ווייל ס'איז מעורר עין הרע'ס וכו')

דער אמת איז אז דער גאנצע קידוש געדויערט נישט מער ווי א שעה אדער אביסל מער, דעריבער איז לדעתי נישט כדאי זיך משוגע צו מאכן מיט גרויסע אויסברענגעריי מיט געלט פארשווענדענישן, מענטשן עסן זיך אן אומזיסט און ס'שטערט די אמת'ע סעודת שבת, מ'האט שפעטער חרטה, צו וואס פעלט עס אויס?, בכלל איז טשאלענט ביי א קידוש א נייע זאך וואס איז אלט קוים אפאר יאר, אדרבה פרעגט'ס ענק נאך ביי סיי וועלכע מענטש וואס געדענקט עפעס מער פון 20 יאר צוריק, צו ס'איז געוועהן אזא זאך א קידוש מיט טשאלענט, אמת, מ'פלעגט געבן ביי א קידוש קוגל מיט געפילטע פיש אבער נישט קיין טשאלנט,

ס'איז א ווייטאג און ס'איז בכלל נישט קיין אידישע מנהג זיך אנצוטרינקען מיט שארפע משקאות שבת ביים קידוש, און דא זעהט מען נאך היינטיגע צייטן בעלי שמחה האלטן א פלעשל שארפע משקה און כאילו ס'איז גאר א מצוה מן המובחר גיסט מען אן דעם עולם מיט משקאות וואס מאכט פארלירן דעם באלאנס, און איין כוס שלעפט דאס צווייטע און די תוצאות איז קענטליך, ס'איז נישט אידיש ס'איז נישט ערליך, אידן האבן זיך קיינמאל נישט אנגעשיכור'ט שבתים, ס'איז דא זמנים וואס מ'האט אין אלע דורות געטרינקען, ווי פורים, שמחת תורה, ביי חתונות, אבער שבת? איז קיינמאל נישט געוועהן אזא זאך פון טרינקען משקה המשכר,
(דער דברי ישראל ממאזדיץ שרייבט פ' וירא אויפן מדר' אין לך שבת ושבת שאין קורין בפרשתו של לוט, אז וויבאלד אידן זענען זיך מורה היתר צו טרינקען גרויסע כוסות יי"ש אין שבת, מוז מען זיי ווארענען יעדן שבת בפרשת לוט, זיי זאלן נישט ווערן שיכור ווי לוט אין שבת....) אסאך מומחים טענה'ן אז דאס שטערט טייל מאל שלום בית פון מענטשן און ס'צוברעכט שטובער ווייל וואס פארא פנים האט א טאטע פאר זיין קינד ווען א קינד אהיים שבת צופרי אנגעיאשקנט (מ'דארף נישט קיין שלום בית מומחה דערצו ס'איז פשוט שכל), פארוואס זאל ארויס קומען א מכשול פון דיין שמחה, צו וואס מוז מען זיך זיכן נייע התחכמות'ער, וואס איז שלעכט אזא קידוש ווי אמאל?

דער עיקר איז דאך די ברכות וואס מענטשן וואונטשן, נעם אן די ברכות וואס אידן וואונטשן, און אלס בעל שמחה וואונטש צוריק מיט הארץ און געפיל, א בעל שמחה האט דאך א כח צו וואונטשן (פרעג אלע בדחנים....), און אויף דעם איז כדאי צו לייגן דעם דגוש, א איד וואס האט זיך מטריח געוועהן צו קומען צו דיין שמחה דארף מען דאס שעצן און זיך באדאנקען, איך וואלט געזאגט אז דאס איז מסתמא די שווערסטע זאך ביי א שמחה אינזינען צו האבן יעדן יחיד וואס האט זיך באטייליגט אין דיין שמחה, אסאך מאל גייען מענטשן אוועק פון א שמחה מיט א שווער געפיל, איך האב מיך מטריח געוועהן צו קומען צו זיין קידוש און ער מאכט זיך ניטאמאל וויסנדיג פון מיר?, דעריבער דארף מען פראבירן צו לייגן א דגוש אויף די יחידים וואס האבן זיך מטריח געוועהן צו קומען צו דיין שמחה, און זיך באדאנקען און ווייזן אז מ'איז דאנקבאר אז יענער האט זיך מטריח געוועהן צו קומען צו דיין שמחה.

זייער אסאך מאל מאכט זיך דורכפעלער ביי א שמחה, למשל מ'האט באשטעלט איין זאך און ס'איז נישט אנגעקומען, איינע פון די משפחה האט נישט געברענגט וואס דו האסט אים געבעטן, דו האסט אים למשל געהייסן פאר שבת ברענגען א גלאז פאר קידוש און יענער האט פארגעסן, מ'קען ווערן מלא תערומות אויף יענעם (און מ'קען זיין אפי' 100 פראצענט גערעכט) עכ"ז דארף מען זיך קענען באהערשן און מקבל זיין באהבה, חז"ל זאגן אדם ניכר בכוסו בכיסו ובכעסו זאגט מיר א קלוגער איד אז א בעל שמחה האט אלע דריי ס'איז כיסו ס'קאסט אים געלט, ס'איז כוסו ער טרינקט ער עסט למעלה מן המדה, ס'איז בכעסו ער ווערט עמאשענול (כעס מיינט נישט דוקא ווען ער ווערט גערעגט, כעס קען מיינען פשוט זיין געפיל איז שטארק יעצט) זיינע געפילן זענען העכער און שטערקער ווי געווענדליך,

אט יעצט איז דער זמן ווי א מענטש ווערט דערקענט, און טאקע ביי א שמחה דארטן קען איך כאפן דעם תוך תוכיות פון א מענטש, צומאל האב איך א בליק אויף איינעם אלס איש פשוט מאד אבער ביי זיין שמחה זעה איך זיינע מידות און זיין באנעמונג ווי ער רעכנט זיך מיט יעדן יחיד ווי ער איז נישט מקפיד אויף די אלע שטערונגען פשוט איך כאפ התפעלות פון דעם מענטש, ווידער זייער אסאך מאל איז ממש להיפך, מענטשן וועמען איך האב געהאלטן פאר חשוב'ע וואוילע אידן אבער איצט ווען איך קוק אים אן ביי זיין שמחה זעה איך אז דער יוד איז ל"ע גארנישט מיט גארנישט, ער האט נישט קיין ברעקל מדות, ער האט אין זיך אזא שלעכטן נאטור, ער קערט נישט פאר א צווייטן ער רעכנט זיך נישט מיט א צווייטן, בעת ווען ער איז טרוד אין די שמחה כאפט ער נישט וואס ער טוט און ער האט נישט אזוי דעם קאפ צו בלאפן און צו האלטן זיין מאסקע ווי געווענדליך און ס'קומט ארויס זיינע נישט גוטע מדות אין די עפנטליכקייט, פארדעם זאג איך מ'דארף זיך היטן מ'זאל נישט פארלירן דעם מח אפי' ביי א שמחה,

כ'האב געזעהן א טייטש וזכינו לקבל וכו' מתוך רוב שמחה, די אויתיות וואס זענען בתוך "שמחה" איז "מח" מ'זאל האבן דעם מח בעת רוב שמחה, און קענען פראווענען א שמחה ווי א איד, דעם אשר בחר בנו מכל העמים זאל ארויסשרייען פון דיין שמחה, און דער יעצטיגע שמייכל זאל זיך נישט אפטון פון דיר ביז ווען דו וועסט זעהן דיין טאכטער אונטער די חופה ועד בכלל, ויה"ר אז מ'זאל טאקע מאכן שמחות בשמחה וישישו בשמחה, און מגדל זיין דעם טאכטער לבעל תורה ולחופה ולמעש"ט, זי זאל וואקסן א ערליכע אידישע מאמע, און א געזונטע אלטע באבע, ביז 120 יאר,

א טאטע בימי בין המצרים

א טאטע בימי בין המצרים / טאג בוך שאץ מאץ

איך האב שוין געמיינט אז די סעריע פון טאטע'ס במעגל השנה איז שוין פארטיג און מ'קען שוין מאכן א בורא נפשות רבות, ביז דערווייל זאגן זיי די חברה אז בין המצרים זאל איך אויך אויסטרעפן עפעס טעמעס פון וואס צו רעדן בנוגע א טאטע בימי בין המצרים,

אין אמת'ן אריין אז מ'טראכט אריין פשוט אין די עברי טייטש אין אזא חודש ווי חודש מנחם אב וואס איז טייטש "אב"?
אב איז טייטש א טאטע.... שטעלט זיך די פראגע מילא חודש ניסן ווען מ'זיצט מיט די קינדער ביים סדר, אדער חודש תשרי ווען ס'איז א ירח האיתנים ס'איז דא דערין אזויפיל ימים טובים וואלט זיך מער געפאסט ס'זאל הייסן אב – א טאטע, פונקט אזא אומוטיגע חודש אזא טרויעריגע זמן ווי אב זאל טראגן דעם נאמען אב – א טאטע?

נאר וואשע דען, לאמיר דאס ממשיל זיין צו א געווענדליכע טאטע וואס האט א שטוב מיט קינדער, וויפיל צייט גיבט ער באמת אוועק פאר זיינע קינדער יעדן טאג ווען ער איז צוזאמען מיט זיי, נישט קיין סאך, אמת?, דא איז מען פארנומען מיט די ביזנעס, דא האט מען נישט קיין נערוון נאך א שווערן טאג, און דא איז מען סתם אזוי פארטון מיטן בלעק בערי, קיצור משבת לשבת איז נישטא קיין סאך שעות וואס מ'איז צוזאמען מיט די קינדער,

וואס טוט זיך אבער אז דאס קינד איז אראפגעפאלן און זיך שטארק צוקלאפט און ליגט נעבאך אין שפיטאל צוגעבינדן און באנדאזשירט, אוודאי וועט דער טאטע זיצן שעות לאנג נעבן קינד'ס בעטל און נישט אוועק טרעטן, און צומאל קען מען אפזיצן אין שפיטאל נעבן קינד גאנצע נעכט עס קען זיך ציען לאנגע טעג און וואכן ביז דאס קינד ווערט נישט אויסגעהיילט פולקאם, ס'איז נישט קיין חילוק ביים טאטן צו איז וואכן אדער שבת, ער זיצט דארט און טרעט נישט אוועק, ווייל ווי קען מען דען איבערלאזן אליינס א קינד אין שפיטאל אין אזא מצב, דוקא דא ביים בעטל אין שפיטאל ווען דער טאטע איז נישט אינדערהיים אויף א געווענדליכן אופן דא איז ניכר און ס'דערקענט זיך זיין חלק טאטע,

טייערע ברודער! דאס איז חודש אב, ווען אידישע קינדער האבן געכאפט אזא קלאפ און מ'איז צובראכן אויף שברי שברים, דייקא דא זיצט דער טאטע דער אב הרחמים דער אבינו מלכינו מיט אונז צוזאמען נעבן אונזער קראנק בעטל און טרעט נישט אפ פון אונז, ווען מיר זיצן תשעה באב אויף דער ערד און קלאגן אויפן חורבן הבית, זיצט כביכול מיט אונז צוזאמען טאקע דארט אויפן נידריגן ערד און וויינט מיט אונז מיט ס'איז חודש אב - טאטע, והשתא דאתית להכא איז דאך פשוט מן השכל אז ס'איז רעכט אין חודש "אב" צו שרייבן וועגן א טאטע...

עס איז זייער שווער צו זאגן פאר א טאטן ער זאל איבער געבן פאר זיין קינד די צער החורבן און די ווייטג וואס אט די טרויעריג טעג ברענגען מיט זיך, בו בזמן וואס דער טאטע אליין ווייסט נישט און שפירט נישט קיין שום צער ויגון אויפן חורבן הבית..., דערפאר מראשית כזאת הודעת אז דער טאטע מוז ארבעטן אויף זיך צו שפירן עטוואס דעם צובראכנקייט און די חסרון הקודש והמקדש און נאכער קענען איבער געבן פאר די קינדער, איך וועל עס צוטיילן אין צוויי קודם פראקטיש און נאכדעם אביסל במחשבה,

קודם די פראקטישע וועג פון מרגיש זיין דעם חסרון און דעם חורבן הבית איז צו וויסן וואס דער בית המקדש איז געוועהן און דערנאך אביסל פארשטיין דעם ועכשיו שחסרנו כל אלה, לערנען מס' מדות איז א שיינע לימוד וואס מאכט טראכטן אביסל וואס פארא געשטעל דער בית המקדש איז געוועהן און וויפיל חכמה און הפלא'דיגע פרטים ס'איז געוועהן אין יעדן ווינקל פונעם בית המקדש, די פרקים אין מס' יומא, מס' פסחים, וואס רעדן פון עבודת הקודש והמקדש דאס איז מעורר א בענקעניש און א תשוקה צו וועלן נאכמאל זוכה זיין צום דעם בית המקדש, עס איז דא א סעריע ספרים אויף אידיש מיטן נאמען אשרי עין ראתה, ווי ער לייגט אראפ אין פארם פון א מעשה די ימים טובים וואזוי מ'געפינט זיך אין בית המקדש, ווען מ'ליינט דאס שפירט מען זיך ממש ווי מ'איז א חלק פון עלי' לרגל, ווען א טאטע קען דאס ליינען און איבער שמועסן מיט זיין קינד איז נישט שייך קיין בעסערע וועג וויאזוי מסביר צו זיין דעם חסרון הבית.

עס איז לעצטנס ארויס געקומען א סי - די וואס הרב פריעדמאן פון סיגעיט האט ארויס געגעבן מיטן נאמען והראינו בבנינה, עס איז דא צו באקומען אין אלע ספרים געשעפטן דאס איז מער ווייניגער א שפאציר אינעם בית המקדש באגלייט מיט אסאך געפיל און תוכן, איך אליין האב דאס דורך געקוקט גלייבט'ס מיר רבותי ס'איז מיר ממש געקומען טרערן אין די אויגן ער לייגט אראפ די המשכה פונעם הר המורי' ווי עס איז פארוואנדלט געווארן אין א הר הבית, ביזן חצר המקדש, ער ברענגט דיר אריין אינעם עזרת נשים מיט אזא קאמפיאטערייזד טרי-די, ער גייט נענטער און נענטער, ער פארט דורך אלע שטובער און ווינקלען פונעם מייעסטעטישן הייליגן בנין, ביז ער קומט שוין צום מזבח באגלייט מיט פסוקים פון שיר השירים הבאנו המלך חדריו בין האולם למזבח ביזן היכל וקדשי קדשים באגלייט מיט אזא הרגש אז מ'שפירט ממש יעדע ריר פונעם ביהמ"ק, איך וואלט גע'עצה'ט יעדן איד וואס האט א טראפ געפיל צום בית המקדש זאל זיך נעמען די צייט און דאס דורך טון, און איך בין מבטיח (אן אפענע הבטחה פון שאץ מאץ...) אז ער וועט אנדערשט זאגן איכה ישבה בדד.

דאס איז פשוט פראקטיש אז מ'לערנט עניני הבית האט מען א געפיל דערצו, ווידער איז דא די חלק המחשבה דאס איז זיך מתעמק צו זיין וואס דער בית המקדש האט געמיינט פאר אונז און וואס דאס מיינט אז מיר האבן דאס נישט, איך האב אמאל געהערט פון הראש ישיבה ר' משה גרין שליט"א ווי ער האט אראפ געגעבן א ביאור אויף דעם באקאנטן ווארט וואס צדיקים האבן געזאגט אז ס'שטייט אין שו"ע אז א ירא שמים זאל מקונן זיין אויפן חורבן, פרעגט זיך גלייך די פראגע פארוואס נאר א ירא שמים דארף קלאגן אויפן חורבן, האבן צדיקים געזאגט ווען איינער איז נישט קיין ירא שמים דארף ער קלאגן אויפן אייגענעם חורבן..., אמת ס'איז א שארפע ווערטל אבער דא ליגט באהאלטן א טיפע אמת זאגט דער ראש ישיבה, ווייל דער בית המקדש איז געוועהן דער מקום ווי יעדער איד איז נתעלה געווארן ברוחניות און ווען א איד איז ארויף צום ביהמ"ק האט ער באקומען פרישע כוחות צו קענען דינען השי"ת און אנגיין מיט עבודת ד', יעצט אז דו שטייסט אין אזא מצב ווי דיין רוחניות איז עשר מעלות אחורנית איז דאס נאר צוליב דעם וואס דו האסט נישט דעם ביהמ"ק וואס זאל דיר הייבן ברוחניות, דערפאר ווען צדיקים האבן געזאגט אז ווען א מענטש איז נישט קיין ירא שמים דארף ער קלאגן אויפן אייגענעם חורבן איז נישט פשט אז ער דארף נישט קלאגן אויפן חורבן הבית, נאר ער דארף קלאגן אויפן אייגענעם חורבן ווייל זיין אייגענעם חורבן איז נאר צוליב דעם גרויסן חורבן הבית, בערך דאס איז דער תוכן וואס כ'האב געהערט פונעם ראש ישיבה,

יעצט ווען א מענטש מאכט זיך אזא חשבון אז דער גאנצע רוחניות'דיגע ירידה, די שווערע ניסיונות, די שווערקייטן ביים לערנען, דאס איז זיין קינד פאלט דורך ביים פארהער, דאס אז ס'איז אים אזוי שווער מכוון צו זיין כוונות פשוטות ביים דאווענען, דאס אז ער האט אזא שוואכע הרגשה צו יעדע מצוה, דאס אז ער שפירט זיך אזוי רחוק פון אלקית און פון העכערקייט, איז אלעס נאר צוליב דעם חסרון הרוחני וואס דער בית המקדש האט אמאל צוגעשטעלט און היינט עס איז נישטא, מיט אזא מחשבה ווערט דאס הארץ גענוג צובראכן אז א מענטש זאל שפירן א טעם אין דעם איכה ישבה בדד, ס'איז גארנישט לעול ולמשא די פאר שעה וואס מ'זאגט די קינות לת"ב, און דאס איז שוין א געפיל וואס מ'קען איבער געבן פאר די קינדער,

די עכטע בין המצרים פאנגט זיך אן ר"ח אב וואס ציט זיך ביז נאך ת"ב ביי חצות, דאס איז קלאר אז דעם טאטנס אומדערעקטע התנהגות איז עושה רושם אויף די קינדער נישט נאר די דיבורים וואס מ'רעדט צו זיי, קינדער שפירן און זענען גוט מרגיש אז דער טאטע האט נישט קיין געדולד צו די גאנצע מעשה די ניין טעג איז אים סתם א אפקומעניש אויב ער ברענגט עס ארויס אויף זייער א נעגעטיווע אופן, אמת קיינער האט נישט ליב צו זיין דיפרעסד און בעצבות, קיינער האט נישט ליב די טרויעריגע טעג, אבער אפי' ווען מ'האט נישט קיין געדולד צו די טעג און צו די באגרענציטע זאכן וואס די ניין טעג ברענגען מיט טאר מען דאס נישט ארויס ברענגען נעגעטיוו, פאקטיש לערנען די קינדער די הלכות אין חדר פון זיך נישט וואשן, פון נישט טוישן די וועש וכו' וכו', ממילא אפי' ס'מאכט זיך אז דער טאטע האט א היתר איבער זיך וואשן אדער טוישן קליידער זאל דאס זיין בצנעה נישט במעמד ובידיעות די קינדער, זיי דארפן דאס נישט וויסן, ס'טאר נישט זיין א סתירה די חדר מיטן היים,

ביי זייערע אסאך מענטשן איז דער מנהג אז שבת נחמו זענען זיי אין די לופטן, מ'זיכט זיך אויף וויקאציעס, מ'פארט אויס אין סיי וועלכן ווינקל מ'קען נאר, פארשטייט זיך אז מ'קען נישט פארן אין ערגעץ אן פלאנירן פון פאראויס, דאס מיינט צו זאגן אז די פלענער פון שבת נחמו ווערן געמאכט אין די טעג פון בין המצרים פון פאר ת"ב, דא קען א קינד צוזעהן פון די זייט ווי זיין טאטע מאמע ארבעטן מיט פלייס און התלהבות צום גרויסארטיגע וויקאציע אין די סאמע ניין טעג, פארשטייט זיך דאס האט די פארקערטע עפעקט אויפן קינד, דעריבער אז עלטערן ווילן מאכן וויקאציע פלענער לכבוד שבת נחמו איז כדאי עס מאכן בצנעה עכ"פ נישט אין די אויגן פונעם קינד און נישט מיט אזא ברען און התלהבות.

שבת חזון, איז פון די הייליגסטע שבתים אין יאר, ווי דער תפארת שלמה זאגט אין פ' דברים רב לך שבת בעמק הבכא, א שבת בעמק הבכא איז גאר הויעך אויף א מדריגה גבוה, ווי אויך שטייט פון ר' צדוק הכהן מלובלין אז וויבאלד תשעה באב איז יום לידת משיח, און דער זוה"ק זאגט אז כל ברכאן דלעילא ותתה הייבט זיך אן פון שבת, קומט אויס אז שבת חזון איז דער טאג וואס קומט אראפ אורו של משיח, אינטרעסאנט אז אין מונקאטש פלעגט מען נישט זינגען ממקומך ביי שחרית נאר צוויי מאל א יאר שמחת תורה און שבת חזון (אפשר צוליב דעם ווייל אין דעם שבת הייבט זיך שוין אן אורו של משיח),

פארשטייט זיך אז ווען א מענטש ווייסט דאס אז דער שבת איז גאר העכער פון אלע אנדערע שבתים און נישט נידריגער ווערט דער שבת אויסגעניצט מיט אביסל מער מחשבה דיבור ומעשה, מיט אפאר קאטילעך תהלים, און מיט אביסל מער לערנען, און מיט אביסל מער פארברענגען מיט די קידנער, צו פארציילן מדרשים פון כבודו של ירושלים, מ'מוז נישט דוקא פארציילן פרטים פונעם חורבן, מ'קען אבער פארציילן די שיינקייט פון ירושלים ווי די מדר' פארציילט די קלוגשאפט פון אנשי ירושלים, די שיינקייט פון בית המקדש, די הפלא'דיגע עבודת הקרבנות, וויאזוי די נביאים האבן פאראויס געזאגט דעם חורבן און קיינער האט זיך נישט צוטון געמאכט, (איך גיב פשוט די איידיע ווי מ'קען זיך צוברייטערן)

ערב תשעה באב
ערב ת"ב איז זייערע א שווערע טאג, נאך חצות טאר מען נישט געהעריג לערנען, מ'קען נישט שפאצירן, מ'איז אנגעצויגן ווייל מ'גייט פאסטן, מ'דארף זיך אביסל מסדר זיין, וואס צו טון און וויאזוי דעם טאג אוועק צו שטעלן, נאך מנחה עסט מען די סעודת המפסקת, דא איז פארהאן א מקום ווי א טאטע קען מחנך זיין אפי' זיינע קליינע קינדער צום ערנסקייט פונעם זמן, סוף כל סוף איז דאס זיצן אויף דער ערד און עסן דעם איי מיט אש א מילתא דתמי' וואס גייט אריין טיף אין זכרון פון א קינד, און דא קען דאס קינד באמערקן צו דאס איז ביים טאטן א ערנסטע זאך צו סתם א דשאק, אז דער טאטע זעצט זיך אראפ אויף דער ערד און טראכט ביי זיך איך בין יעצט ווי א אבל וואס האט פארלוירן זיין נאנטע קרוב, אזוי זעץ איך מיר אראפ כהאבל וואס האט פארלוירן זיין קרוין ירושלים, גלייבסט מיר אז אפי' אזא קליינע מחשבה קען טוישן א מענטש מקצה אל הקצה,

ליל תשעה באב
שטייט פון ר' פנחס'ל פון קאריץ אז א שמייכל ליל תשעה באב איז א סכנה, מענטשן כאפן זיך נישט און מ'קען זיך פארלירן מיט א געלעכטער וואס לפי' דער הייליגער קאריצער איז דאס ממש א סכנה, נו ווער ווויל זיך דען אריין לאזן אין סכנות?, ליל תשעה באב האט דאך שוין כביכול געזאגט אין מדבר אז ס'וועט זיין א נאכט א בכי' לדורות, דער נוסח אליין איז שוין מעורר צו א בכי' לדורות, בליל זה יבכיון וילילו בני.... זכור ד' מה הי' לנו... אוי תרחם ציון כאשר אמרת... השיבנו ד' אליך ונשובה חדש ימינו כקדדדדם....

מ'מיינט אז קינדער באמערקן נישט דאס געלעכטער און דאס ביטול צום גאנצן תשעה באב, אבער נישט נאר אלץ די קינדער דארף מען טראכט נאר פשוט פאר דיר אליין, די באוויסטע פראגע צפית לישועה וועט געפרעגט ווערן פאר יעדן איינעם, און וואס וועט זיין דיין ענפער?, כאטש איינמאל א יאר זאל דער צפית לישועה האבן עפעס א שטיקל האפט, סוף כל סוף וויל דאך יעדער זוכה זיין צו דעם ותחזנה עינינו בשובך לציון צו קענען מיטהאלטן מיט גרויסן אור וואס וועט זיין ווען משיח וועט קומען, זאגט אבער דער זוה"ק אין פי' בשלח (זייט מיר נישט חושד אז איך לערן זוהר ס'ווערט פשוט אראפ געברענט אין חק לישראל פ' מסעי....) קול צפיך נשאו קול יחדיו ירננו, זאגט דער זוהר הק' קול צפיך נשאו קול ווער עס הייבט אויף זיין קול און קלאגט אויפן חורבן, איז זוכה צו וואס דער פסוק זאגט ווייטער יחדיו ירננו, ער וועט זעהן די שמחה פון שבות ציון, אנדערע זאגן נאך שארפער אז ווער ס'קלאגט נישט דער איז נישט זוכה, ס'איז דא ספרים וואס לייגן דאס אראפ גאר ביטער אז מ'וועט קומען אהין און אלעס וועט זיין בשמחה יעדער וועט טאנצן און שפרינגען, נאר איין איד וועט שטיין אין די זייט און נישט מיטהאלטן די שמחה ער וועט אפי' נישט זעהן געהעריג די גאנצע פאראד, ווער איז דאס, דאס איז דער אינו מתאבל על ירושלים... א פחד נורא,
פאר דו שיקסט ארויס דיין טעקסט מעסעדש תשעה באב ביינאכט שטעל דיך אפ א רגע, אפשר איז כדאי בכלל אויסצולעשן דעם סעל במשך די קינות,

די עיקר נסיון ווערט ווען מ'בלייבט שמועסן תשעה באב ביינאכט נאך קינות ווייל פון א שמועס וווערט פארשלעפט אין א געלעכטער, בעסער צו נעמען א מדרש אדער אפי' אויף אידיש טייטש עפעס מדרשים ומעשיות פונעם חורבן און דאס ליינען, אפי' די מדרשים וואס מ'לערנט יאר יערליך עכ"ז איז עס יעדעס יאר מעורר ווי ירמי' הנביא איז געגאנגען אויף קברי אבות איינרייסן פאר אידישע קינדער וכו' וכו'..., מ'קען לערנען נ"ך די קאפיטלעך פון ירמי' ווי אזוי ער האט נביאה געזאגט פאר כלל ישראל, אדער גאר אהיים גיין און נישט בלייבן שמועסן מיט חבירים, ס'איז בכלל נישט קיין זמן פון פארברענגען,

תשעה באב
תשעה באב צופרי האט דאך שוין זיינע הלכות, פון נישט וואשן די הענט, און זיך נישט מאכן די פיאות, אבער דאס דארף מען געדענקען אז געווענדליך האט דאס פאסטן מער מיטן קאפ ווי מיטן נישט עסן, אז דער קאפ לויפט אגאנצע צייט אוי די קאווע אוי די פרישטאג דעמאטץ פאסט מען 10 מאל שווערער, פאקטיש גייט דורך גאנצע טעג אין יאר וואס א מענטש עסט נישט פאר 1 אזייגער און ער שפירט נישט גארנישט ווייל זיין קאפ איז אים נישט ביים עסן, אויב איז דער קאפ ביים עסן פאסט מען שווער, מ'טאר נישט טראכטן פון עסן און פון פאסטן,

לגבי ברענגען קינדער אין שול איז דאך שוין אזוי אז וויבאלד דאס ווייב פאסט אויך זיכט מען איר אביסל גרינגער צו מאכן, עכ"ז דארף מען זעהן אז די קינדער זאלן נישט שטערן אנדערע פון זאגן קינות, און נישט ארום לאכן אין ביהמ"ד, עכ"פ ער זאל מרגיש זיין אז היינט איז א טרויעריגע טאג, מ'מאכט אים נישט די פיאות און ער עסט נישט קיין נאש, נישט עסן נאש תשעה באב איז א שטארקע חינוך פאר די קינדער, אויסצולערנען אז היינט פאסטן די טאטעס און ער פאסט פון נאש, ער עסט געזונטע עסן וואס גיבט כח אבער נישט קיין נאש,

די עצם קינות נעמט נישט אזוי לאנג מ'קען עס אויסהאלטן, און דא איז אויך שייך וואס מיר האבן געשריבן ביי ליל ת"ב, דאס ביסל צפית לישועה פון אגאנץ יאר זאל מען נישט פארפאטשקענען, מענטשן מיינען וואס איז דען שוין א קליינע לאך א קליינע שמועסל א נארישע טעקסט מעסעדש תשעה באב ביי די קינות, די פראבלעם איז אז דא הייבט זיך עס אן און עס ציט זיך גאר ווייט, עס איז דא א פירוש פונעם חוות דעת אויף מגילת איכה זאגט ער דארט אויפן פסוק טמאתה בשולי' לא זכרה אחריתה ותרד פלאים, לכאורה ווי איז געשעהן די ירידה פון כלל ישראל אז די פסוק איז מעיד אז ותרד פלאים, זאגט ער למשל איינער גייט אין מאראסט אין די עקן פון זיין הויזן ווערט אים פארשמירט, אויב קומט ער אהיים און פיצט עס גלייך אפ איז דאך גוט, אבער אויב לאזט ער דאס אזוי פאר לאנגע טעג און וואכן דאן קען מען עס שוין נישט פיצן, זאגט דער חוות דעת (פארגעסט נישט דער חוות דעת איז געוועהן א למדן... א לומדיש ווארט...) טמאתה בשולי' די שולים זענען געווארן פארשמירט און ווייל לא זכרה אחריתה מ'האט נישט געקוקט אויפן אחרית דאס האט גורם געוועהן א ותרד פלאים אידן זענען געפאלן פלאים,

א פחד פון א ווארט, איך מיין אז ס'איז שטארק נוגע היינטיגע צייטן, מ'איז מזלזל אין קלייניקייטן און לא זכרה אחריתה מ'קוקט נישט וואס איז דער גורם, און דער סוף איז ותרד פלאים כלל ישראל פאלט אין אזעלעכע ירידות, (איך מיין מיך אליין אויך....) אונז דארף מיר זיין די סעמפל פאר אונזערע קינדער, איך געדענק ווי עטליכע יאר בין איך געוועהן תשעה באב ביינאכט אין סאטמארע ביהמ"ד אויף ראדני אלץ גאר יונגע יונגערמאן, ווי מ'האט געזאגט איכה אין פאליש, איין יאר האט ר' משה הענדלער פארגעזאגט, איין יאר האט ר' יקותיאל הערש ווערצבערגער פארגעזאגט, ביידע מיטגעמאכטע אושוויץ אידן זיי האבן געזאגט דעם איכה מיט אזא צובראכנקייט און וויפיל מאל זיך געשטיקט פון טרערן, עפעס נאר די אושוויץ אידן מעגן קלאגן אויפן חורבן?, אונז טאר מען דען נישט קלאגן אויפן חורבן?.

אמת די ביינער טוען ווי פון זיצן אויף דער ערד, אבער מיין פראגע איז וויאזוי האבן דאס די עלטערע אידן יא געקענט דורך מאכן, איך געדענק אלץ קינד די עלטערע אידן זענען געזעצן ממש אויף די הוילע ערד און געוויינט כמים הפוגות, איך וואס איך זיך אויף א 11 אהאלב אינטשיגע תשעה באב בענקל און ממש איך קען נישט איינזיצן אלעס טוט מיר וויי...., ווייזט אויס אז יענע אידן האבן אפי' נישט געוויסט אז זיי זיצן אויף דער ערד די חורבן איז זיי ממש געשטאנען פאר די אויגן,

תשעה באב נאכמיטאג
ס'איז א זמן וואס מ'דארף הרג'נען צייט...., דאס בעסטע ווען מ'קען זיך אנגרייטן עפעס מלחמה ביכער צו ליינען, וויסן אביסל פון די צרות פון אונזערע זיידעס און באבעס, ווי אויך אביסל קעיר נעמען פון די קינדער, סוף כל סוף פאסט דאך דאס ווייב אויך, לגבי מאכן נוי סוכה תשעה באב נאכמיטאג מיט די קינדער שמעתי פון א דיין אז כאטש ס'איז נישט קיין לכתחילה אבער צו האלטן די קינדער רואיג איז עס יא א לכתחילה, (אויף למעשה זאל זיך יעדער אליינס פרעגן) די עיקר האלטן פאר די אויגן אז מ'טאר נישט מסיח דעת זיין פון אבילות, און טון וואס שטייט אין שו"ע,

דער תשעה באב'דיגע מנחה איז א טעם בפני עצמו, מ'לייגט תפילין, מ'זאגט די השלמה פון צופרי, ס'איז זייער אייגנארטיג ס'האט זיך עפעס זיין טעם, דאס איז שוין אביסל ממתיק דעם תענית אז מ'גייט שוין באלד אויספאסטן..., נאך מנחה ותפילין דר"ת ווארט מען צו מעריב, ווי מ'לייגט שוין אויס אויף די טישן מזונות צום אויספאסטן, (ווען איך בין געוועהן א קינד האבן מיך די טאטעס נישט געלאזט נעמען קיין קעיק ביים אויספאסטן... זאג נאר יונגעלע דו האסט געפאסט?.... אלץ נקמה אקציע בין איך מיך נוקם אין יעדן יונגל וואס נעמט קעיק ביים אויספאסטן און איך פרעג אים זאג נאר דו האסט געפאסט היינט?......)

דער עיקר איז מ'זאל פועלן די גאולה, ווי דער הייליגער קדושת לוי (אדער ר' מרדכי'לע נאדבורנה איך געדענק נישט פונקטליך ווער) האט אמאל געטראפן א בחור, פרעגט ער אים בחור וואס טוסטו?, זאגט ער אים אז ער עסט טעג, נו אז דו עסט טעג אפשר עסטו אויף די ניין טעג....

ס'זאל שוין זיין א מנחם אב, וינחם אותנו, ותחזנה עינינו,

א טאטע אין די זומער חדשים, קעמפ, קאנטרי,

א טאטע אין די זומער חדשים, קעמפ, קאנטרי, / ט.ב. שאץ מאץ

התנצלות: לכבוד דעם היימישן דשורנאל האב איך מיר גענומען אין די האנט אריין צו שרייבן וואס פריער עפעס אן ארטיקל מ'זאל נישט זאגן איך בין סתם א נאה דורש און נישט קיין נאה מקיים, אין די צייט וואס איך האב אזויפיל געבעטן מ'זאל מאכן א דשורנאל זאל איך נישט שרייבן אליין עפעס דשורנאל'דיג?, איך האב ערהאלטן פילע בקשות צו שרייבן עפעס א א טאטע ארטיקלן לכבוד'ן זומער, אבער ס'האט מיר נישט געטריבן צו שרייבן ביז היינט ווען איך האב באקומען א מעסעדש פון די הויכע פענסטער אז דשורנאל איז א ריאלעטעיט, אה אז מ'האלט שוין דא קען מען נישט שטיל בלייבן, האב איך מיר צוזאמען געקליבן און ויסעו, מ'פארט אריין אין זומער,

אמת דער זומער האט זיך שוין אנגעפאנגען און אפשר איז שוין שפעט צו שרייבן אזא ארטיקל אבער די וועלט זאגט בעסער איינמאל ווי קיינמאל, א טאטע אין זומער קען מען צוטיילן אין פיר חלקים,
1) איינוואוינער אין שטאט זומער אבער זיי האבן קינדער אין קעמפ,
2) איינוואוינער פון קאנטרי און האבן אויך קינדער אין קעמפ,
3) וואוינען אין שטאט און האבן נישט קיין קינדער אין קעמפ,
4) וואוינען אין קאנטרי און האבן נישט קיין קינדער אין קעמפ,

פאר די אלע פיר קאטעגאריעס איז דא פיל וואס צו רעדן איך וויל עס נישט צוטיילן אין פיר עקסטערע ארטיקלען איך וועל פראבירן צו שרייבן אין איין ארטיקל זאכן וואס קענען זיין נוגע פאר יעדן איינעם און במשך דעם גאנצן ארטיקל וועט זיין נקודות ווי יעדער פון די פיר וועט זיך טרעפן דאס פלאץ און ארויס נעמען זאכן וואס איז נוגע,
אבער לאמיר אנפאנגען מיט אייניגע ווערטער פאר נומבער איינס - א טאטע וואס בלייבט אין שטאט און שיקט אוועק די קינדער אין קעמפ, בלייבט ער מיט א האלבע משפחה אין שטאט, צומאל שפירן די עלטערן אז די קינדער וואס בלייבן אין שטאט ווערן באזייטיגט און האבן נישט די אלע בענעפיטן וואס די גרויסע קינדער האבן, און דעריבער פראבירט מען זיי צו מאכן העפי און צו פארגיטיגן, די כלל פון דעם איז איין זאך, קינדער דארפן נישט קיין גרויסע פרייזעס און קיין גרויסע מתנות, זיי דארף איין זאך "עטענשאן" פון א טאטע און פון א מאמע, מ'קען קויפן א טייערע געים און דער ווערד דערפון איז אסאך ווייניגער ווי א נארישע ראקער בעלאן (6 שטיק פאר א דאללאר ביי וואט עי בארגן....) וואס דער טאטע בלאזט אים אויף און שיסט עס ארויף מיטן קינד צוזאמען און מ'לויפט עס כאפן, אט די נארישע בעלאן וואס דער טאטע בלאזט מיט אים צוזאמען איז מער ווערד ווי דער טייערע געים וואס ווערט געגעבן פאר קינד מיט אזא מינע האסטו א טייערע געים גיי שפיל דיך און שטיי מיר נישט אונטער די פיס....

און דאס איז שייך אויך ביי א טאטן פון קאנטרי וואס זיינע גרויסע זענען אין קעמפ און די קליינע זענען מיט אים, און ער קומט ארויס סוף וואך מיט מתנות פאר די קינדער, די מתנה מוז נישט זיין קיין טייערע און קיין גרויסע, ס'דארף אבער זיין עפעס וואס זאל אים אינטרעסירן, יעדער קען זיין אייגן קינד, דער טאטע קען אפי' קויפן א מין פאזל אדער דומה לזה וואס דער קינד אליין קען עס נאך נישט אליין שפילן און צוזאמען שטעלן נאר מיטן הילף פונעם טאטן / מאמען, דאס איז אים אסאך אינטרעסאנטער ווען ער קען האבן די פאר מינוט וואס זיין טאטע שפילט נאר מיט אים,

מ'דארף געדענקען אז פאקטיש אין א פארנומענע שטוב מיט קינדער פון יעדע עלטער אין די רייע איז שווער צו געבן פאר יעדן באזונדער עטענשאן, אבער זומער היות ס'איז צוטיילט די גרויסע זענען אין קעמפ זיי קען מען געבן עקסטער עטענשאן (ווי מיר וועלן באלד שרייבן) און די קליינע וואס זענען דא דערנעבן קען מען געבן באזונדער עטענשאן, און מ'קען פיל אויפטון אין די זומער חדשים, א קליינע דוגמא איז אזא פראבלעם וואס מיר האבן בארירט אינעם שבת ארטיקל אז א טאטע האט א פראבלעם צו טרעפן א אייניגע שפראך פאר אלע קינדער פון יעדן עלטער ווי אויך איז באמת שווער צו טרעפן א טעמע וואס איז אייניג אינטרעסאנט פאר אלע קינדער פון יעדן עלטער, אבער זומער היות ס'איז צוטיילט די משפחה די יונגערע מיט די עלטערערע איז באמת גרינגער פארן טאטן צו פירן די שבת טישן, ער לייגט זיך אריין אין די קליינע שיך און מ'רעדט זאכן וואס איז אינטרעסאנט נאר פאר קליינע,

זיצנדיג אין שטאט אגאנץ זומער קען זיך אריין גנב'נען א געדאנק אז יעדער איז אויף וויקאציע נאר איך נישט און איך מוז דאס משלים זיין ערגעץ ווי, און דאס ברענגט צו אז שטאט'ישע מענטשן זאלן וועלן ארום לויפן אהער און אהין, די זונטאג'ס זאל ווערן א קייט פון נסיעות, און צומאל זענען די שבתים א עת רצון צו אנטלויפן אין א גלות בתוך גלות ביי עפעס א מחותן'ס א קרוב'ס האלבע שטוב אין זיין צובראכענע כאטקע אין די הרי הקאנטרי..., ראשית מ'טאר זיך נישט לאזן פארפירן פון די אלע מחשבות מ'דארף מחליט זיין אז די שטאט איז די בעסטע קאנטרי, די אלע לאוזער'ס שטופן זיך ארויס אין קאנטרי צו די פליגן און סקאנקס און מאכן אונז פריי די לופט, ס'איז מחי' די שטאט ס'איז דא פארקינג, ס'איז דא פלאץ אין שול, קיינער מוטשעט נישט און פארטיג, מ'דארף זיך דאס אזוי לאנג איינרעדן ביז מ'גלייבט אין דעם אליין....

אויב וויל מען עפעס געבן א טריעט פאר די קינדער קען מען אין סתם א גרינעם מאנטאג נאכמיטאג צוזאמען פאקן אלע בייקס אין קאר און פארן ערגעץ צו א שטילע פארק און זיך אויסבארדענען דארט, און עסן סענדוויטשעס און טרינקען דרינקס און מ'פארט אהיים, (עני וועי עסן רוב קינדער אין די קאנטרי'ס סענוויטשעס ווען די טאטעס זענען אין שטאט.... איך זעה עס בחוש די רוח פון די נשים אין קאנטרי איז אראפ צו ווארפן פון זיך יעדע עול, דער טאטע איז אין שטאט מוז מען נישט קאכן קיין סאפער, מ'געט סענוויטשעס פאר די קינדער, מ'זיצט אין די רונדע און מ'פלוידערט און ווען ס'יונגל מוטשעט זאגט מען אים מוישי גיי נעם א פאקסי פון פריזער און שפיל דיך שיין.... און ווען דער טאטע קומט ארויס סוף וואך הערט ער א באריכט אז מוישי איז געפערליך צולאזט אגאנצע וואך.... נו אוודאי פארוואס דען נישט?...)

מ'קען יעדע קלייניקייט מאכן אינטרעסאנט, (איך האב עס געשריבן אין מיין חול המועד ארטיקל) ווען מ'פארט סיי ווי קען מען יעדן שטות מאכן אינטרעסאנט, מ'קען אויסרופן "קינדער אונז גיי מיר באלד זעהן א ריזיגע וואסער אפשר איז דא דארט שיפן", ווער גייט קענען טרעפן דארט א שיף?, אונז גיי מיר ארויף פארן אויף א בריק...., ס'ארבעט וואונדערבאר די קינדער וועלן מיטן גאנצן עקסייטעמענט אויסשרייען טאטי איך זעה דארט א שיף, און אלע קינדער ווי מיר א כאר וועלן אויסשרייען (בנוסח א פאליס! א פאליס!....) א שיף! א שיף! א שיף! שיף!, יעדע ריר קען זיין אינטרעסאנט, יעדע טראק וואס פארט פארביי קען זיין אינטרעסאנט, קינדער! דעי טראק טראגט עפלעך צו אלע סטארס, דעי טראק טראגט טאמעיטאס מיט פיקל צו אלע סטאר'ס אא"ו,

די געדאנק איז פשוט זיך אריין צו לייגן אין זייערע עמעדשינעשאנס, און צולייגן קאפ עס צו מאכן אינטרעסאנט, ווייל אזעלכע קלייניקייטן איז פיל מער ווערט און ס'שטעלט פיל מער צופרידן די קינדער ווי אלע טייערע אויספלוגן און טרופ'ס, איינער וואס בלייבט אין שטאט קען מיט אזעלכע קליינקייטן מאכן אז זיין קינד זאל זיין פיל מער צופרידן ווי די קינדער אין קאנטרי, פארשטייט זיך אז ס'איז מיט די ריכטיגע הכנה, מ'קען נישט מחליט זיין היינט בו ביום אקעי מ'פארט יעצט אין פארק, דאס דארף מען אויסבעטן און צוגרייטן אפאר טאג פריער אז אויב גייט מען זיין וואויל גייט מען אפשר גיין צו א פארק, און אויב יעדער גייט שלאפן פרי גייט מען אפשר גיין ערגעץ א שיינע פלאץ, פשוט צו האלטן די אינטערעסע פון די קינדער,

יעצט לאמיר זיך נעמען די זאכן וואס זענען נוגע מער ווייניגער פאר אלע מיני טאטעס צוגלייך, שטייצעך די ק"י'לע און מאסני'ער איינוואוינער וואס זיצן נישט אין גלות קאנטרי / קעמפ איז דער גאנצער ארטיקל נישט נוגע, זיי קענען שוין צומאכן דעם אשכול (חוץ אז זיי ווילן ליינען שאץ מאץ פארוושע נישט)

וויקענדס - פרייטאג
דער סדר העולם איז אז די מענער פארן ארויס סוף וואך אין די קאנטרי'ס צו די בני המשפחה, ווי מ'האט אביסל איבריג צייט, די זעלבע איז גולטיג פאר די מענטשן וואס בלייבן אין שטאט אז אין די זומער וואכן זענען דא אין די וויקענדס מער צייט ווי סתם א פרייטאג שבת זונטאג, ס'איז אסאך מאל ממש ווייטאגליך וויפיל טייערע צייט ס'ווערט פארלוירן אין די זומער וויקענדס וואס קען אויסגעניצט ווערן לטוב, איך רעד נישט יעצט פון זיצן איבער די גמ' גאנץ פרייטאג שבת זונטאג, איך רעד פון אויסניצן לתועלת זיך זיין ווייב און זיינע קינדער,

לאמיר אנהייבן אזא פרייטאג, איך האב א שטארקע פראגע וואס ערגעבעט מיך שוין יארן לאנג, איך זיץ שוין אין קאנטרי שוין 12 יאר צום גוטן מיין פראגע איז יעדן פרייטאג "ווי איז דער עולם"? דער פארקינג לאט איז פיל, דער ביהמ"ד איז ליידיג, דער סווימינג פול איז ליידיג, שלאפן שלאפט מען נישט ווייל פרייטאג צונאכטס אין ביהמ"ד איז דער עולם טויט מיד, אויב אזוי ווי יא?, ווי איז דער עולם? וואס טוט מען אין אזא ריזיגע פרייטאג נאכמיטאג?

ס'איז קלאר אז פארפאטשקענען א פרייטאג נאכמיטאג איז מעשה יצר ממש, יעדן ערליכן איד וואס איך האב נאר געקענט פלעגט זיך אראפ לייגן פרייטאג נאכמיטאג, ס'איז אזוי מקובל פון צדיקים, ס'איז דא אין דעם כוונות פשוטות אויך, מ'זאל זיין אויסגערוהט צו די סעודת שבת מ'זאל האבן א אויסגערוהטן גוף צום ליל שבת (פונקט אזוי ווי מ'האט קובע געוועהן נר איש וביתו משום שלום בית האט מען קובע געוועהן מ'זאל כאפן א דרימל ערב שבת) למעשה איז דאס כאפן א דרימל ערב שבת כמעט פארגעסן געווארן ביי רוב ציבור, לדעתי איז דאס מעשי יצר פונקט ווי ס'שטייט אין ספרים אז דער יצה"ר פראבירט צו מאכן מחלוקת ערב שבת כדי צו צושטערן דעם שלום בית לכבוד שבת וואס שבת דארף ווען זיין דער טאג פון שלום ואחוה זעהט מען אז דער יצה"ר פראבירט אויסצוניצן די אנגעצויגענע מינוטין פון ערב שבת צו מאכן מחלוקת (איך האב יעצט נישט דעם מקור אבער איך האב עס 100 פראצענט געזעהן אין א ספר), די זעלבע ווערט מיטן שלאפן ערב שבת איינער וואס שלאפט ערב שבת, איז זיין קבלת שבת אנדערשט, זיין סעודת שבת אנדערשט און זיין שלום בית גאנץ ליל שבת אנדערשט, און איינער וואס שלאפט נישט ערב שבת איז זיין קבלת שבת אנע טעם, זיין סעודה אן א טעם זיין שלום בית אנע טעם,

כהיום יום איז 99 פראצענט איינוואוינער פון די קאנטרי איינוואוינער שוין דא אינדרויסן פרייטאג 2 אזייגער נאכמיטאג, און די זעלבע זאך איז ביי די שטאט'ישע מענטשן 99 פראצענט עולם איז שוין פארטיג מיט די ארבעט אין די פריע נאכמיטאג שטונדן, יעצט איז מיין פראגע צו די אלע מענטשן, פון 2'ע 3'ע נאכמיטאג ביז 8 אזייגער ביינאכט וואס טוסטו די אלע שעות אין אזא ריזיגן נאכמיטאג? איך הייס דיך נישט מעביר סדרה זיין, איך הייס דיך נישט לערנען חומש רש"י מיט אלע מפרשים, איך הייס דיך איין זאך לייג דיך אראפ פאר א האלבע שעה אדער א שעה.... ס'איז אזוי שווער צו טון?

סך הכל איז מען זיך אביסל מסדר זיין דעם טאג, האבן א סדר פון 3'ע ביז 4'ע טו איך דאס, און שפעטער בין איך מעביר סדרה, און באלד גיי איך אין מקוה, וועט מען קלאר זעהן אז ס'קומט אריין א ברכה אין די צייט, מ'קען אזויפיל אויפטון און אריין כאפן אין אזא פרייטאג נאכמיטאג, עד אין לשער,

לגבי די קינדער איז שווער צו זאגן פונקטליך וואס צו טון לגבי שלאפן פרייטאג נאכמיטאג, ס'איז דא מענטשן וואס קענען באשטיין די קינדער זאלן גאנץ ערב שבת ארום הוצקענען און ביים זמן זאל ער איינשלאפן ביז צופרי, אסאך עלטערן ווילן יא אז די קינדער זאלן שלאפן נאכמיטאג און זיין אויף ביי די סעודה אזוי ס'זאל זיין בניך כשתולי זיתים סביב, יעדער קען מחליט זיין וויאזוי מ'וויל, אבער ס'איז קלאר אז ס'דארף זיין אין דעם א מהלך יעדע וואך די זעלבע, מ'קען נישט איין וואך באשליסן די קינדער מוזן שלאפן און איין וואך באשליסן אז ניין די קינדער זאלן גיין שלאפן ביים זמן, וואס מ'טוט זאל זיין רוטין יעדע וואך די זעלבע, וואס יא, אויב פירט מען איין די קינדער זאלן גיין שלאפן ביים זמן קען מען מאכן א קליינע סעודה'ניו ביים זמן, די קינדער זאלן מאכן קידוש אויף א קליין בעכער עסן א שטיקל חלה מיט פיש, אדער זיפ און פלייש און שלאפן גיין, ווייל קינדער ווילן נישט זיין אינדרויסן פון בילד, זיי ווילן זיין א חלק פון די סעודה, און דאס טרייבט זיי צו וועלן אויפבלייבן שפעט כאטש זיי זענען נישט געשלאפן נאכמיטאג און צום סוף שלאפן זיי איין מיט די קליידער אויפן קאוטש, ממילא מיט א קליינע ערב שבת סעודה איז אלעס מסודר,

שבתים
ווי געשריבן אויבן איז אין די זומער חדשים פיל גרינגער צו טרעפן א טעמע א מעשה וואס צו דערציילן פאר די קינדער ביים טיש ווארום די עלטערע קינדער זענען נישט אינדערהיים קען מען דאך רעדן איין שפראך און איין מין טעמע, מ'קען אפיר זיכן לייכטע מדרשים, דערציילונגען פון צדיקים, קינדערישע ניגונים וכדומה, אמת פרייטאג צונאכטס איז כמעט נישט במציאות אין די שפעטע זומער מאריך צו זיין ביי די שבת סעודות, אבער בייטאג איז פיל לייכטער און באקוועמער מאריך צו זיין מיט די סעודה, צו זינגען א לידל אדער דערציילן א מעשה,

איך מוז מיטייטל דעם עולם וואס די באקאנטע אויסגאבע "מעלות" האט געשריבן אין די לעצטע פאר חדשים אין זייערע סעריע פון שבת טישן, א געדאנק וואס האט מיר ממש צובראכן אויף שברי שברים, ער לייגט אראפ אז יעדע טאטע מוז זיך צוגרייטן חומר וואס צו רעדן ביים טיש פאר זיינע קינדער ווייל דאס איז זיין אויפגאבע אלץ טאטע, ער לייגט אראפ א משל ווי א מאן האט זיך געוואשן צום שבת סעודה ער הייבט אויף זיין חלה דעקל און טרעפט דארט אפאר מצות, ער ווינקט אזוי פאר זיין פרוי נא?, דהיינו ווי זענען די שיינע ראפאגאש בארכעס? זי זאגט אים אז זי איז געוועהן זייער ביזי זי האט נישט געהאט קיין צייט צו מאכן חלות, גוט ער פארשטייט, באלד קומט אריין די פיש לכבוד שבת, ס'קומט אריין א טעלער טונא פון א קען, ער פרעגט איר וואס גייט פאר דעם שבת?, זי פארענפערט זיך אז זי איז געוועהן זייער אפגעמוטשעט און געהאט א שווערע וואך האט זי נישט געהאט די מעגליכקייט צו קאכן פיש,
פארשטייט זיך אליין אז די פרוי איז נישט גערעכט, דיין אויפגאבע איז צו קאכן און צושטעלן סעודת שבת און ס'איז נישטא קיין תירוצים, די זעלבע איז מיטן טאטן זיין אויפגאבע איז צו רעדן צו זיינע קינדער און צו פארציילן עפעס א מעשה, אדער זינגען א ניגון לכבוד שבת מיט די קינדער, דאס אז ער האט געארבעט שווער אגאנצע וואך און ער האט נישט קיין צייט איז לגמרי נישט קיין תירוץ, ווייל אויב תירוצים האט דיין ווייב אויך תירוצים נישט צו מוזן קאכן יעדן שבת..... ודו"ק כי עמוק הוא,
גלייבטס מיר אז די ווערטער האבן מיר געשטאכן טיף טיף, ווייל וויפיל מאל טראכט מען אוי איך האב נישט קיין כח דעי וואך שוין נעקסטע וואך וועל איך שוין עפעס דערציילן און עפעס זאגן, להוי ידוע קיין תירוצים ארבעטן נישט, ס'איז מיין תפקיד און פארטיג,

די זעלבע גרויסע פראגע וואס מיר האבן געפרעגט פריער וואס טוט מען אין אזא ריזיגן פרייטאג נאכמיטאג פרעג איך אויף שבת נאכמיטאג, וואס טוסטו אין אזא ריזיגע שבת נאכמיטאג, די סעודת שבת ווערט גענדיגט צום שפעטסטן 2:30 מ'שלאפט 3 שעה איז שוין 5:30, אקעי ווילסט זיך אויסדרייען אויף די לינקע זייט פאר נאך א שעה איז שוין 6:30..., דער זמן הדלקת הנירות ומנחה איז דאך 8:00 וואס טוט מען מיט אזא ריזיגן נאכמיטאג?,
פארוואס זאל מען נישט נעמען אזא נאכמיטאג און מאכן א עונג שבת מיט די קינדער, אויפשניידן אביסל מעלוינע, פיטשעס, אביסל ניסלעך און דערציילן א שיינע מעשה פאר די קינדער, אדער פארלערנען אבסיל פרק, ווילסט די קינדער זאלן זיין שטיל מאך אייזקרים קאונס ספעציעל געאייגנט פאר שבת נאכמיטאג ווי מ'וועט אנפאקן דעם קאון מיט אייזקרים און מ'וועט לעקן פאר א 20 מינוט מיט א שטאק שטילקייט..... און דאן וועט דער טאטע דערציילן וואס ער וויל,
ס'איז קיין שום בושה זיך נאך צו פרעגן אין ביהמ"ד ביי חבירים, האסט אפשר א גוטע מעשה פאר מיינע קינדער?... (איך טו עס כסדר, נישט אלץ איז מיין מעשה אוצר אפן פרעג איך מיין שכן ביין ליינען צו ער האט נישט עפעס א גוטע מעשה וואס מ'קען דערציילן... גיי פרעג מיינע שול שכינים....)

און דערנאך קען מען אליין אויסניצן די צייט פאר זיך צו מיטן תהלים, צו עפעס א לייכטע לימוד, אפי' סתם נעמען עפעס א ביכל אדער א תולדות ספר וואס באשרייבן א צדיק אדער א היסטארישע ענין מ'זעצט זיך איבער א שאכטל ניסלעך און מ'ליינט און מ'קויפט זיך איין ידיעות אין די וועלט, סך הכל איז די כוונה איין זאך אויסניצן די צייט נישט סתם ענדיגן אזא פרייטאג שבת און אהיים פארן נאך ליידיגער ווי מ'איז געקומען,

איך האב באקומען א זויערן טעקסט מעסעדש וואס האט זיך געליינט ווי פאלגענד: אויב איז ריטייערן גלייך אזויווי א לאאאאאננננגע שבת נאכמיטאג וויל איך נישט ריטייערן......, זייער א פיינע הלצה, אבער וואס ליגט אונטער דעם טעקסט מעסעדש? ס'ליגט אונטער דעם אז דער שבת נאכמיטאג איז אים לעול ולמשא ער האט נישט דעם געשמאקן רואיגקייט וואס מ'קען אויסניצן צום גוטן פון דעם שבת נאכמיטאג אפי' בעניני גשמי אויב האט ער נישט דעם בלעק בערי ווערט ער ממש משוגע פון די צייט, איך זאג אויף אזא איינעם איין ווארט, נעבאך....

זונטאג
פון זונטאג'ס וויל איך אפי' נישט רעדן, איך זעה ווי מענטשן ווערן פאריקט אין אזא זונטאג, ס'דערמאנט מיך פון א דרשה פונעם מגיד ירושלמי רבי שלום שוואדראן זצ"ל ווי ער לייגט אראפ דעם "סאנדעי" אז ער האט געווארט פארנט פון ביהמ"ד זונטאג צופרי ביז 9 אזייגער ווי דער ערשטע מתפלל האט זיך באוויזן מיט זיין קאר ווי הונטער איר שלעפט זיך צוגעטשעפעט א שיף, ער פרעגט דעם איד וואס איז היינט? זאגט ער וואס הייסט וואס "זונטאג – סאנדעי"!!!!!!...... מ'גייט פארן...., מענטשן לויפן ארום אויף באזיכן, מ'הרג'ט צייט אז ס'גייט א רויעך, נאכמאל ס'איז נישט קיין עבירה מ'קען גיין שפאצירן, שאפינג, באזוכן קרובים ידידים, פארוושע נישט, אבער יעדער פארשטייט אז ס'איז דא א חילוק פון גיין ביז גיין, און פון ארום פארן ביז ארום פארן, איך רעד דא צו חכמים ונבונים והכל מובנים אז מיין נקודה איז מאכטס א לעבן וויפיל מ'וויל אבער בלייבט'ס נארמאל און פארלירט'ס נישט דאס אנושיות.

קעמפ
ווער ס'האט שוין געשיקט קינדער אין קעמפ ווייסט אז ס'איז א איבערלעבעניש סיי פארן טאטן און סיי פארן קינד, ס'הייבט זיך אן מיט די 4 קעמפ ליסט'ס וואס איז איינס מער פארגעשריטן פונעם צווייטן געטייפטע און האנט געשריבענע, מ'איז שוין נערוועז 2 וואכן פריער צו מ'גייט האבן אלעס אין קעמפ, טאטע און מאמע פראבירן זיכער צו מאכן אז אלעס ליגט אין באקס און ס'זאל גארנישט פעלן פארן קינד אין די 8 א האלב זומער וואכן, מ'שיקט די קינדער אוועק אין קעמפ ער זאל זיך אביסל מסדר זיין דארט אויף די אייגענע פיס און זיך אויסלערנען צו ווערן א מענטשן וואס שטייט אויף די אייגענע, (היינט איז אין סטייל אז דו מאמעס גייען אויספאקן די קינדער דעם ערשטן טאג אין קעמפ... איך גיי נישט קאמאנטירן אויף דעם....)

ס'איז אבער דא עטליכע כללים וואס קען צוניץ קומען פאר עלטערן וואס האבן קינדער אין קעמפ, קודם שיקט מען מיט געלט, דאס קינד דארף זיך אליין פירן זיין בוקיפינג און חשבונות ווי ער גיבט אויס געלט, וויפיל ער האט נאך, וויפיל ער קען ספענדן, וויפיל ער גייט אויסגעבן פאר נאש, א טאטע דארף מחנך זיין א קינד צו דעם און יעצט איז דער זמן, פשוט צו פירן און צו לעבן מיט א חשבון, נישט פלי פלוי מ'גיבט אויס געלט ווי ס'גייט און נאך 3 וואכן קאלט מען טאטי איך האב שוין נישט קיין געלט...., דאס בעסטע זאך איז צו זאגן פארן קינד דא האסטו אפאר דאללאר מאך דיר א ביכל און צייכן דיר אן ווען דו קויפסט עפעס וויפיל ס'האט געקאסט און וויפיל געלט דו האסט נאך, דאס איז א חינוך וואס באגלייט די קינדער כל ימי חייו צו לעבן מיט א חשבון,

איך האב געזאגט פאר איין קינד (וויסנדיג אז ער איז אביסל א צופלויגענער און קען זיך נישט באהערשן ווען ס'קומט צו קויפן נאש) אז איך גיב אים געלט אנפאנג זומער וויפיל געלט ער ברענגט צוריק אהיים קריגט ער נאכמאל אזויפיל, דהיינו אויב ברענגט ער אהיים 10 טאללער אויסער דעם וואס דער 10'ער בלייבט זיינס באקומט ער פון מיר נאך א צענער, איך מוז זאגן אז ס'האט געארבעט וואונדערבאר, ער האט אהייים געברענגט סוף זומער אסאך מער געלט ווי איך האב מיך געראכטן, און איך האב מקיים פסק געוועהן און אים צוגעגעגבן אזויפיל, (למעשה האט ער גענומען דאס גאנצע געלט און מיך געקויפט א מתנה א חלה ברעטל צו שניידן מוציא'ס לכבוד ראש השנה, ס'אזי געוועהן א שיינע שריט פון אים אבער ס'איז קלאר אז ס'איז געקומען צוליב דעם אהבה וואס ער האט געשפירט אז איך האב אים געגעבן דעם סכום נגד דעם וואס ער האט אהיים געברענגט).

אין קעמפ איז א זמן וואס מ'קען אויסלערנען קינדער צו שרייבן בריוו'ן, כאטש מ'רעדט אזויפיל אויפן טעלעפאן און 15 מינוט רעדן קאסט ביליגער ווי איין פאסטל סטעמפ עכ"ז איז שרייבן א בריוו א מורא'דיגע זאך, א געשריבענע ווארט האט א כח, ווען א קינד איז זיך מצמצם צו נעמען א פעדער און שרייבן אפאר שורות אויף א פאפיר מאכט דאס עקסערסייז אויף זיין מח מרכז צו זיין אויף א פונקטן, ס'איז מצמצם זיין מח צו שרייבן זיין אייגענע מחשבה און ס'קען אויפטון אויף א קינד'ס מח מורא'דיג, ווייל ס'איז אנגענומען איבעראל די עצה פאר א קינד וואס זיין קאפ פליט אים און ער קען נישט אויסהערן דעם שיעור אז שרייבן איז די בעסטע טעראפי פאר אים,

פארשטייט זיך אז ווען א קינד שרייבט אהיים א בריוו מוז מען אים צוריק שרייבן, מ'האט נישט קיין השגה וואס דאס מיינט פאר א קינד אין קעמפ צו באקומען א בריוו, איך בין לעצטנס געוועהן אין א קעמפ אינמיטן די וואך ביי סאפער ווען דער מנהל האט אויסגערופן די נעמען פון די בריוון, יענקל בערקאוויטש פון כתה ז' א בריוו!!!!, די קינדער האבן ממש געיובל'ט פאר אים און ער אליין איז אויפגעשטאנען ווי א חתן און צוגעגאנגען צום אויבן אן אפנעמען זיין זיסן בריוו וואס זיין שוועסטער האט אים געשיקט אויף א מיידלישן סטעשאנערי...,
א טאטע וואס וויל אמאל זאגן עפעס א מוסר ווארט אדער התחזקות פאר זיין קינד נאר ער טרעפט נישט קיין געלעגנהייט עס צו זאגן קען עס מלבש זיין אין א קעמפ בריוו, א בריוו ליינט מען איבער אין קעמפ לכה"פ 10 מאל, פארן קינד איז דער בריוו א שטיק חיות, ער לייגט דאס אוועק צווישן זיינע טייערסטע ארטיקלען, דער טאטע קען שרייבן ליבליכע ווערטער אויף מאמע לשון, טייערע יענקי איך הער גוטע גריסן פון דיין רבי אז דו לערנסט פלייסיג, איך האף אויך צו הערן אז דו הערסט אויס ביים פארלערנען וכו' וכו'...., דיינע גוטע גריסן פארשאפן נחת פאר טאטי און פאר מאמי וואס ארבעט אגאנץ יאר אזוי שווער נאר פאר דיר....,
איך ווייס אזויפיל אז די אלע בריוו'ן וואס איך האב באקומען זייענדיג 3 יאר מעבר לים אין ישיבה האב איך נאך עד היום הזה אוועק געלייגט און מפסח לפסח קוק איך דאס איבער מיט אזויפיל בענקעניש און געפיל.

באזיכן – פעקלעך
מנהג העולם אז עלטערן שיקן פעקלעך פאר די קינדער אין קעמפ, ווי אויך מ'קומט באזיכן אין קעמפ און מ'ברענגט מיט מכל טוב וטוב מכל הבא ליד, ראשית ס'איז נישט קיין מצוה אפצוקויפן יעדע מין נאש וואס געפינט זיך אין גראסערי און שיקן פארן רחמנות'דיגער קינד וואס איז נעבאך אין גלות און געפינט זיך נישט אינדערהיים, סתם נאש מאכט משוגע די קינדער, אז זיי האבן נאש עסן זיי נישט די געהעריגע עסן פון קעמפ און די מאגן מיטן מח ווערן געפיטערט שלעכט און איז משפיע שלעכט'ס, אויב שיקט מען זאל מען אויסקלויבן אזא זאך וואס מ'ווייסט אז דאס קינד האט זייער ליב, אבער עפעס א היימישע זאך פון דערהיים וואס איז צום הארצן פונעם קינד, אין קינדערגארטן איז אנגענומען ביי די מלמדים (איך האב דאס געהערט פון ר' משה בראווערמאן אויך) אז ווען א מאמען געט א קינד א גאנצע פעקל פאטעיטא טשיפ וואס דאס ווערן צוריסן אויפן באס און צוטיילט מיט די חבירים, ווידער ווען א מאמע גיבט ריסעס א שטיקל קעיק אדער אפי' אביסל פאפקארן אין א בעג וועט דאס קינד אנהאלטן במשך די גאנצע טאג און נישט וועלן ארויסלאזן פון די האנט, פארוואס? ווייל אט די בעג איז א חלק פון זיין היים, דאס איז זיין שטיק היים וואס ער ברענגט מיט אין חדר און האלט עס אין די האנט און וויל נישט זיין היים אויסלאזן א רגע....

א שטיקל היימישע קעיק אדער עפעס א היימישע בילקע איז דער שטיקל היים וואס א קינד קען זיך אנכאפן מיט זיך ווען ער איז אין קעמפ, סתם נאש איז נישטא אין דעם קיין שום געפיל, יא ס'איז אפשר גוט אז דאס קינד זאל פארגעסן פון זיין בענקשאפט פון 10 מינוט ווילאנג ער עסט אויף אלע טשוינג גאמס, אבער ותו לא, און אפי' מ'שיקט יא נאר דאס ביסל נאש און נישט עפעס מער היימליך אז מ'קען צושרייבן 3 שורות צום שבת פעקל האט זיך אלעס געלוינט,
ווי למשל א גוט שבת פאר אונזער חשוב'ע כתה ח' בחור יענקל מאשקאוויטש נ"י וואס לערנט זייער פליייסיג אין קעמפ, מיר האפן צו הערן פון דיר גוטע גריסן, און הערן ווי דו שטייגסט און וואקסט בתורה ויר"ש פון טאטי און מאמי וואס בענקען זיך צו דיר יעדן טאג און אוודאי שבת,
נ.ב. א גריס פון רחל'ע, הערשעלע, און ביילי,
צו איר גלייבט מיר צו נישט א קינד וואס באקומט אפי' אזעלכע דריי פשוט'ע שורות, וועט דאס איבערליינען 10 מאל, און יעדעס מאל ער גייט צו צום באקס נעמען נאך נאש וועט ער עס נאכמאל ליינען מיט געשמאק, טאקע אט די גריס פון הערשעלע און ביילי אוי איז דעס א זיסן געפיל פארן קינד ווען ער דערמאנט זיך זיינע זיסע געשוויסטער, איך רעד שוין נישט אז מ'קען שיקן אמאל א בילד פון די משפחה דאס איז שוין ממש א געפיל ביז צו די נשמה, ווייל א קינד וואס באקומט א בילד אין קעמפ פון דערהיים לייגט דאס ממש צוקאפנס אונטערן קישן אלס סגולה פאר זיסע חלומות.....

ווען עלטערן קומען באזיכן דארפן עלטערן פארשטיין אז דאס קינד נעמט זיך אליינס קעיר פון זיינע זאכן (אט די קומענדיגע שורות איז מער געאייגנט איבער צו געבן פאר די ווייבער) ער מאכט זיך אליינס די פיאות, און קלויבט זיך אליינס זיינע קליידער אנצוטון, ביטע האלטסט אים נישט פאר ביים באזיך אז זיינע פיאות זענען צופלויגן אדער אז זיין הויזן מעטשט נישט מיט די העמעד לאז אים אפ.... זיין שיך מעג זיין שמיציג אין קעמפ, פאקט איז אז א קינד קוקט ארויס זייער שטארק אויף די פאר מינוט ווען זיינע עלטערן קומען אים באזיכן, און יעדעס ווארט וואס זיין טאטע און מאמע זאגן אים אין יענע מינוטן גייען אריין טיף אין די נשמה ווייל היות ער בענקט זיך אהיים איז די יעצטיגע מינוטן די ערפילונג פון זיין בענקעניש, און אז די עלטערן זאגן אים אין די אויסגעבעטענע מינוטין א הערה אויף זיין צופלאטשקעטע פיאות דאן גייט אריין דער מעסעדש טיף אז דער עיקר ביים טאטן און מאמען איז זיינע שיינע פיאות, ווידער אויב זיין טאטע און מאמע ראאגירן נאר אויף זיינע חדר און זיין רבי אויף זיין גוטע התנהגות באקומט דאס קינד דער מעסעדש אז די עיקר איז ביים טאטן ווען ער איז וואויל און גוט, זייער פשוט,

אז דער באנק איז שמיציג אדער צוזאמען געפרעסט, לאז נישט פאלן קיין ווערטער צום קינד, ס'איז נישטא קיין לופט דא, אוי די טוילעט שטינקט דא, וואס ווילסטו פונעם קינד?, ער קען גארנישט העלפן ס'מאכט אים סתם שפירן אז דער טאטע האט נישט ליב זיין באנק און ס'ברענגט אריין אין אים אויך א רצון נישט צו זיין צופרידן פונעם באנק צו פונעם בעט און די צייט וואס ער אליין איז העכסט צופרידן, קיצור רעד נאך נישט אפ צום קינד אויף זיין מצב הגשמי, און נישט אויפן מצב הגשמי פונעם מקום, אויב האסטו א הערה זאג עס פאר די הנהלה,

ווען א קינד רופט אהיים מיט א קאמפלעין אז זיין האנטוך איז פארלוירן אדער אז ער טרעפט נישט זיין שווים הויזן, ביטע ווערט נישט היסטעריש און דרייט נישט איבער די שטאט, ס'איז זייער געזונט פאר קינד זיך אויסצולערנען אליינס זיך א עצה צו געבן, די קעמפ וואכן קענען דינען א שטארקע יסוד פאר א קינד זיך אליין צו ספראווענען אין צייט פון א נויט און ארויסצוקריכן פון די קינדערישע שיך, און די עלטערן קענען צוהעלפן דעם קינד דערצו, און אויך פארקערט זיי קענען נעמען אזא געגלנהייט און פאר'הרג'נען לעולם,

דער עיקר איז אז ד' ישמור צאתנו ובאינו לחיים ולשלום מ'זאל צוריק קומען נאך זומער מיט פרישע כוחות און מער דערהויבן בגשם וברוח ווי פאר מ'איז געפארן, מ'קען דאס זעהן בחוש אז אסאך יונגעלייט ענדיגן א זומער נאכן גוט אויסניצן די זומער וואכן, די נעכט פון זיצן אליין אין די שטאט דורך געשמאקע שפאצירנס מיט חבירים און צוגעלייגטע שיעורים, און די שבתים און וויקענדס מיט עטוואס מער טעם ווי פריער, און לעומת זה איז דא אסאך יונעגלייט וואס ענדיגן דעם זומער מיט א זויערן טעם אין מויל אפגעשחט'ן גאנצע שבתים, ארום געהוצקעט די נעכט אין שטאט אליין, אנשטאט מוסיף צו זיין שיעורי תורה האט מען נאך פארמינערט ווארום ער האט נישט ס'ווייב וואס זאל אים קאנטרילירן צו ער גייט צום שיעור,
ווי זאגט דער פסוק? ראה נתתי לפניך את החיים והמות, אבער ובחרת בחיים למען תחי' אתה וזרעך, זאגט דער אמרי נועם א מענטש מאכט א לעבן, פיין, אבער ס'איז נישט אזא זאךך וואס דו קענסט דיך אויפשטעלן אין ביהמ"ד זיך אויפטון פאר דיינע חבירים הויעך אוי האב איך געמאכט א לעבן נעכטן איך בין געפארן דא און דארט, ווי אויך וואלסטו נישט געוואלט הערן אז דיין קינד האט זיך אזוי אויפגעפירט און געהאקט אזא מין לעבן, משא"כ א חיים של תורה,
ובחרת בחיים זאלסט אויסקלויבן אזא לעבן, למען תחי', אתה, דו אליין זאלסט דיך קענען אויפטון מיט דעם, וזרעך, און דו ווילסט דיינע קינדער זאלן זיך אזוי אויף פירן,

האסט מיר א לעכטיגן זומער
כה תברכו את בני ישראל אמור להם,
כ"ה איז 25 קעגן די 25000 קערעקטערס פונעם ארטיקל

אויפן ריכטיגן וועג איז געפינט מען אלעס - שבועות

אויפן ריכטיגן וועג איז געפינט מען אלעס

זייער שווער האבן די לאנדסלייט אויפגענומען די שלעכטע בשורה אז די שכינות'דיגע מדינה וועלכע האט דעם גרעניץ ממש הארט לעבן דעם גרעניץ פון אונזער לאנד האט ביטערליך אטאקירט מיט א הייסע אטאקע די גרעניץ שטאט שיקנדיג מיט דעם א קלארע צייכן אז ער איז גרייט אויף א קריג און ער רישט זיך אויף א מלחמה, און וואס א קריג מיינט און וואס דאס ברענגט מיט זיך האבן די מענשטן גאר גוט געוויסט, מיט די לעצטע בשורה איז קלאר געווארן אז רוב ארבעט'ס פעאיגע מענטשן העכער 25 יאר וועל זיך מוזן אריין ריקן אין מליטער דינסט, וואס דאס וועט זיין א דירעקטע גורם פון שוואכע עקענאמיע צוליב ווייניג מענטשליכע ארבעטס קראפט אין לאנד, און אוודאי וועט דאס אויך מיינען אז פיל מענטשן וועלן אומקומען ל"ע אויפן שלאכט פעלד.

אינעם הויפט קאבינעט זיצן שוין די הויכראנגיגע מיליטערישע פירער וואס טראגן שוין א רייכן היסטאריע מיט פילע אויסצייכענונגען אויף זייער הארץ, און מ'פארהאנדלט מיט מאפעס אויף די ווענט וועלכע סטראטעגיע צו נעמען און ווי אהין מ'זאל גיין און וואס איז די בעסטע פלאן אנידער צו שלאגן דעם שונא, דער קעניג זעלבסט צוליב דעם וויכטיגקייט פון אזא זיצונג וויבאלד ס'הערש אזא סכנה אויף זיין לאנד האט זיך אויך פערזענדליך באטייליגט און מיטגעהאלטן די פארהאנדלונגען פון די גענערלער,

ווען די מליטערישע גענעראלן האבן פארבירט אויסצוארבעטן דעטאלן און פלענער פונעם קריג, איז אויפגעקומען די ברענעדיגע פראגע אז ווען מ'שלעפט אהין צום שלאכט פעלד אזא גרויסן מיליטער פון ווי נעמט מען עסן און קליידונג ובעיקר פרישע געווער אין די צייט וואס מ'וועט זיין אזוי ווייט פון די הויפט שטאט און אזוי ווייט פון די גרויסע מאגאזינען, דא האט דער קעניג אליין גענומען דאס ווארט און געזאגט אז ער האט ביי זיך סודות המלוכה וואס ער האט קיינמאל נישט ארויס געגעבן און מיטגעטיילט מיט אנדערע, אז ער ווייסט ווי עס זענען פארהאן אין די טיפע וועלדער אויפן וועג נאנט צום שלאכט פעלד באהאלטן אוצרות מיט עסן און קליידונג, טאקע צוליב דעם צוועק אז אויב ס'וועט זיך מאכן אזא מלחמה זאל זיין איבעראל אוועק געלייגט גענוג צו קענען שפייזן אלע סאלדאטן און קענען אנגיין ווייטער מיטן קריג אומגעשטערט,

נו אז דער קעניג זאגט אז ס'איז דא גענוג האט מען אנגעהויבן צו גיין מיט דעם סטראטעגיע וויסנדיג אז עסן קליידונג און געווער מוז נישט זיין א באזונדערע טראספארט ווארום ס'איז דא אונטערוועגנס גענוג אוצרות, דער קעניג האט אנגעצייכנט אויף די מאפע בערך ווי זיי זענען באהאלטן און אויף דעם וועג האט מען אוסגעארבעט א מהלך וויאזוי צו פירן דעם קריג און ווי צו מאשירן פאראויס.

נאכדעם וואס אלע באשטעטיגטע פלענער זענען פארטיג געווארן און די מיליטער מיט אלע זעלנער האט זיך פארזאמלט און מושטירט און טרענירט האט מען זיך ארויסגעלאזט אויפן וועג צום שלאכט פעלד, צופיל איבריגע עסן און קליידונג האט מען נישט מיטגענומען וויסנדיג אז אונטערוועגנס איז דא גענוג, די מעשה איז אבער געוועהן אז מיט אזא גרויסן פאלק איז דאס גיין אהין פארשפלעפט געווארן און ס'האט געדוירט לענגער ווי מ'האט געטראכט, די וועטער איז געוועהן קאלט, און עסן איז למעשה נישט געוועהן, מ'איז שוין אויפן וועג עטליכע טעג און די סאלדאטן פאלן ממש אום פון קעלט און הונגער, ווי קען מען געפינען עסן דא אינעם טיפן וואלד, עטליכע האבן גענומען די שטארקייט און מ'טרעט צו צום הויפט גענעראל און מ'זאגט אים אז דער מצב טויג נישט, ס'איז נישטא קיין עסן און קיין קליידונג,

דער גענעראל שטייט פארווינדערט דער קעניג האט דאך מיר בפי' געזאגט אז אונטערוועגנס איז דא אוצרות מיט עסן און קליידונג, ווי איז מעגליך אזא זאך אז איר האט גארנישט געפינען?, לאמיר נאכמאל אפיר נעמען די מאפע לאמיר זעהן ווי געפינען מיר זיך יעצט און ווי זענען די אוצרות, ווייל דאס איז זיכער אז אויפן ריכטיגן וועגן איז דא גרייטע אוצרות פון קליידונג און עסן, און אויב מ'טרעפט נישט גארנישט איז א סימן אז מיר זענען נישט אויפן ריכטיגן וועג, וכן הוה, זיי האבן באמערקט אז זיי זענען אביסל פארקראכן פונעם וועג און דערפאר האבן זיי גארנישט געטראפן צו עסן,

הנמשל מובן, יעדע מענטש יעדע נשמה קומט אראפ אויף דער וועלט צו א שווערע ביטערע מלחמה, דער יצר אטאקירט מיט אלע כוחות, בראתי יצה"ר בראתי תורה תבלין, מיר שלאגן צוריק מיט די תורה, א מענטש גייט ארויס אין די גאס מ'האנדלט מ'מאכט געשעפטן מ'איז אויסגעשטעלט טאג טעגליך אויף מלחמת היצר, תורה דאס איז די מלחמה קעגן אים, האט דאך אבער א מענטש די שטערקסטע דאגה, אויב נאר תורה פון ווי וועל איך לעבן, פון ווי קען איך אויסקומען, דערפאר האט קב"ה געגעבן תרי"ג מצות ווי יעדע מצוה האט זיך זיין סגולה, איין מצוה ברענגט קינדער, איין מצוה ברענגט פרנסה, איין מצוה איז א סגולה פאר געזונט, די תורה ומצות זענען ארום גענומען מיט אורך ימים בימינה ובשמאלו עושר וכבוד, אויב מ'גייט אויפן דרך התורה איז נישטא וואס צו דאגה'ן ווייל אויפן וועג וועט מען טרעפן די אוצרות, אויב ח"ו מ'טרעט אוועק פון די תורה דאן איז מען שוין נישט פארזיכערט אז מ'וועט טרעפן די אוצרות, נאר מער אויב טרעפט מען נישט די אוצרות איז א סימן אז מ'איז נישט אויפן ריכטיגן וועג א שטייגער ווי דער גענעראל וואס זעהט אז ער איז נישט אויפן וועג אדאנק דעם וואס ער געפינט נישט די אוצרות.

המשל והנמשל עפ"י היהודי הק' מפארשיסכא זי"ע

מ'קען צולייגן א קליינע הוספה, ווען ס'קומט יו"ט שבועות זאגט די גמ' הכל מודים בעצרת בעינן נמי לכם ווייל יום שנתנה תורה, פרעגן דאך אלע די קושיא פונקט פארקערט אז ס'איז יום שנתנה בו תורה דארף מען ווען מער לערנען נישט עסן?, לפי הענין פארשטייט מען גוט, ווייל אז מ'גייט אויפן דרך התורה ווארטן דאך אפ די אוצרות, קומט אויס שבועות איז דער טאג וואס א מענטש איז זיך מקבל צו גיין אויפן דרך התורה והמצות, ס'איז א קבלת התורה מחדש בכל שנה ושנה, דעמאטס איז דער זמן וואס דער מענטש באקומט די הבטחה אז יא ס'ווארט דיך אפ די אוצרות אונטערוועגנס, נו איז טאקע רעכט אז שבועות איז דער זמן וואס בעינן נמי לכם,

שטייט טאקע פון החיד"א פארוואס ביי קבלת התורה זעהט מען איז אלעס דריי, אוריין תלתאי לעם תלתאי בירחא תלתאי וכו', ווייל סגולת התורה איז אויך דריי, אורך ימים בימינה ובשמאלו עושר וכבוד, איז דא דריי אורך ימים, עושר און כבוד, ווי דער הייליגע טריסקער מגיד האט געזאגט שבועות ביינאכט רבוש"ע ווילסט אידן זאלן מארגן מקבל זיין די תורה, ביי קבלת התורה איז געוועהן נאך ביזת הים און ביזת מצרים, אלע חולים זענען נתרפא געווארן, האט דער טריסקער מגיד ממשיך געוועהן רבש"ע אז אידן וועלן זיין געזונט ווי לייבן און רייך וועט מען קענען מקבל זיין די תורה, עכ"פ לפי זה איז דער בעינן נמי לכם גאר א תנאי....

איצט די זעלבע רייען אויפן גראם

(ניגון כל זמן די נשמה איז דא)
וסימנך –ערשטע פאל,
"הויכע פאל,
=דריטע פאל

--די כח פון תורה צו פארשטיין מער,
פון יוד הק' נאך זאגן במילין יקירין,
א מלך האט געשיקט זיין מיליטער,
א גרויסע מלחמה אנצופירן,
--זיי האבן געמוזט אדורך פארן,
א גרויסע מדבר א וועג א ווייטן,
דער מלך האט דאס גענומען אין זכרון,
וויאזוי צו שפייזן און קליידן אלע סאלדאטן,
--ער האט צוגעגרייט אוצרות ביז גאר,
פון אלע מיני עסן און קליידער,
אנגעצייכנט אויף א מאפע קלאר,
אז מ'וועט גיין אויפ'ן ריכטיגן וועג מיט א סדר,

"אויף וועלכן פלאץ ליגט די אוצרות גרייט,
יעדע זאך קלאר באשטומט,
פארשריבן מיט א פונקטליכקייט,
מ'זאל אלעס טרעפן ווען דארטן מ'קומט,
"אבער מיט אמאל זיי בלאנזען ארום,
און טרעפן גארנישט צוגעשטעלט,
שוואכערהייט זיי פאלן אום,
פון גרויס הונגער און שטארקע קעלט,
"דער גענעראל נעמט די מאפע אין דער האנט,
ס'מוז זיין אז מ'זעמיר נישט אויפן גוטן וועג,
ווייל אויפ'ן ריכטיגן וועג איז אלעס קראנט,
מ'וואלט געטראפן די גוטע אוצרות אויפן וועג,

=כל זמן די וועג איז גלייך, טרעפן מען דארט פון אלעם גוטן,
מיט קלארע סימנים יעדע זאך, אונטערוועגנס אינדערמיטן,

--דער נמשל פארשטייט מען יעצט,
אז מ'טראכט אריין מסתמא,
דער באשעפער דער מלך על כל הארץ,
שיקט מענטשן אריין צו א מלחמה,
--דער מלחמת היצר מיט די נשמה,
זייער א לאנגע שווערע וועג,
מ'קריכט אריין אין א מדבר שממה,
אסאך יארן וואכן און טעג,

"טאמער מ'גייט אויפ'ן דרך התורה,
באזארגט אונז דערצו דער הייליגע יוצר,
פון ווי מ'וועט לעבן דארף מען נישט האבן מורא,
ווייל ביי יעדע מצוה טרעפט מען א אנדערע אוצר,
"ווייל אויפ'ן ריכטיגן וועג בדעת ובתבונה,
איז עס קיינמאל קיין דבר האבוד,
אורך ימים בימנה,
ובשמאלו עושר וכבוד,
"אויב מ'קריכט חלילה אוועק איז נורא ואיום,
מ'זעהט נישט די אוצרות פונעם רבון עלם,
נאר דרכי' דרכי נועם,
וכל נתיבותי' שלו',

=כל זמן די וועג איז גלייך, טרעפן מען דארט פון אלעם גוטן,
מיט קלארע סימנים יעדע זאך, אונטערוועגנס אינדערמיטן,

א פרייע מענטש אדער א קנעכט? - שבועות

א פרייע מענטש אדער א קנעכט?

כאפט'ס אים!!!! לויפט'ס אים נאך!!!
הערט זיך א געשריי אינמיטן די ברענעדיגע מלחמה צווישן די פארצויזן און די רוסן, אט די מלחמה וואס האלט שוין אן עטליכע יאר האט שוין אפגעקאסט שווערע טויזנטער קרבנות פון ביידע זייטן און ביז דערווייל זעהט מען נאך נישט קיין ענדע, ביידע זייטן קעמפן מיט אלע כוחות פארביטערטעהייט, מ'האלט אין איין פאנגען סאלדאטן איינער פונעם צווייטן, ווי יעדע געפאנגענע סאלדאט ווערט גלייך געקייטלט און צוגעבינדן און אוועק געפירט באוואכט מיט א שווערע וואך ער זאל ניטאמאל טראכטן פון אנטלויפן.

אין איין צופרו זענען די סאלדאטן אריין געקומען צום הויכן אפיציר מיט א אינטרעסאנטע געשעניש, אז אין די פארגאנגענע נאכט האט מען געכאפט א געוויסע סאלדאט וואס האט זיך אנטזאגט פון זיך לאזן ארויף לייגן די קייטלעך און ער פארלאנגט גאר אז ער וויל רעדן צום אפיציר פריוואט אליין, דער אפיציר גיבט ארויס דעם באפעל, ברענגט'ס אים אהער,

מ'ברענגט אריין דעם פריש געפאנגענעם סאלדאט צום אפיציר, דער אפיציר מיט די גרויסע וואנצן באטראכט דעם נייעם ארעסטאנט מיט טיפע בליקן און פרעגט אים, איך הער זאגן אז דו לאזסט דיך נישט קייטלען צו קען איך אפשר וויסן דער טעם דערפון?, זאגט דער נייע געפאנגענע יא אדוני האפיציר, זייט וויסן איך בין גאר אנדערשט ווי אלע אנדערע ארעסטאנטן וואס זענען פארכאפט געווארן דורך די מיליטער, זיי אלע זענען געכאפט געווארן צו דינען אין דעם מיליטער געצווינגענעהייט נישט פון זייער אייגן ווילן, דעריבער אז מ'האט זיי געכאפט מוז מען זיי צובינדן די הענט אז זיי זאלן נישט וועלן אנטלויפן, ווידער איך בין אנדערשט, מיין טאטע און בעיקר מיין מאמע זענען געוועהן געטרייע דינסטן פאר דעם קעגן זייטיגע קעניגרייך און איך בין בין מסכים אריין צוקומען דינען אין מיליטער מיט מיין אייגענעם ווילן, דעריבער איז גאר א איבריגע זאך מיך צוצובינדן מיינע הענט, ווייל איך בין אייביג גרייט צו זיין א קנעכט סיי ווען, אפי' אן קייטלעך.

דאס האט דוד המלך געזאגט אני עבדך בן אמתך, איך בין א געטרייע קנעכט - א זון פון א דינסט וואס דאס עבדות ליגט מיר אין די טבע, דעריבער איז עס פון די איבריגע זאכן מיך איינצובינדן, על כן, פתחת למוסרי, מאך אויף דעם שטריק...,
(עפ"י ס' פרי הארץ לפ' החודש)

סך הכל זעהן מיר, אז ס'איז דא צוויי מיני עבדים, ס'איז דא א עבד וואס איז א עבד געצווינגענעהייט אז מ'דארף אים בינדן, ווידער איז דא א עבד וואס איז א עבד פרייוויליג, ווייל ער איז אזוי געבוירן מיט אזא אטמאספער, דעריבער זאגט די משנה אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בתורה, ווער איז דער ריכטיגע בן חורין א פרייע עבד, דער וואס איז א עוסק בתורה - דער איז א פרייער עבד.

קען זיין דערפאר זאגט די מדרש בעפאר קבלת התורה נתקנאו בהם אומה"ע מה ראו אלו להתקרב, די גוים האבן מקנא געוועהן אידישע קינדער מיט זייער גרויסארטיגע מתנה – די תורה הק', האט קב"ה געזאגט הביאו לי ס' יוחסין כשם שמביאין בני, אהער מיטן יוחס בריוו, לפי הנזכר איז זייער פארשטענדליך ווייל ווען איינער איז געבוירן געווארן ביי א טאטן א עבד אדער א מאמע'ן א דינסט ער איז גאר א פרייוויליגע עבד אים דארף מען נישט בינדן, אזא עבד שרייט ארויס פון זיך אליין נעשה ונשמע אמרו כאחד,
און עס פארמאכט די מיילער פון די גוים וואס טענה'ן כלום כפית עלינו ההר?, צו האט מען דען אויף אונז געלייגט א בארג?, אפשר ווען מ'זאל ווען לייגן איבער אונז א בארג וואלט מיר אויך געהאלטן די תורה און געזאט נעשה ונשמע ווי די אידן, ס'איז אבער נישט אזוי, ווייל אונז אידן פאלגן מיר די תורה אפי' אומגעצווינגען מחמת אונזער טבעית פון די אבות הק', און דאס כפיית ההר איז נאר לפחד דעלמא, ווידער דער גוי להבדיל ער קען טון מצות "נאר געצווינגענעהייט" דעריבער איז דאס קיין טענה לגמרי.

דאס איז די כוונה פונעם יו"ט שבועות, יעדע יו"ט האט עפעס א מצוה וואס בינד אן דעם מענטש צום יו"ט, פסח איז דא פסח מצה מרור און בל תאכל חמץ, סוכות איז דא א סוכה מיט ד' מינים, משא"כ שבועות איז נישטא קיים שום ספעציעלע מצוה וואס בינדט אראפ א איד צום יו"ט, הוא הדבר אשר דברנו, שבועות איז דער זמן וואס יעדע איד ווייזט ארויס אז ער איז א עבד פרייוויליג מ'דארף נישט האבן קיין שום מצוה וואס זאל אים צובינדן, מ'דארף נישט קיין שום קייטל אויף די הענט, נאר בלב שלם שרייטס מען אויס, אנא עבדא דקודשה ב"ה דסגינא קמי' ומקמי' דיקר אורייתא.....

איצט כמעט די זעלבע רעיין אויפן גראם,

(ניגון שמרה נפשי)
--א קעניג האט א מלחמה געטון פירן,
געכאפט דעם צווייטנס סאלדאטן און אפיצירן,
זיי פארשפארט און געשטעלט שומרים ביי די טירן,
רופט זיך אן איינער איך בין דאך דעם קעניג'ס קנעכט,
מיין מאמע איז געוועהן דא א דינסט טעג און נעכט,
מ'דארף מיך נישט היטן און באהאנדלען שלעכט,

--שמרה נפשי,
דוד המלך בעט ביים בורא ברוך הוא,
צו דינען דעם באשעפער איך האב די ברירה,
הושע עבדך,
בן אמתך,
פתחת למוסרי,

"מיין מאמע איז געוועהן א דינסט,
ס'איז אינגאנצן אימזיסט,
מיך איינצובינדן מיט גרויסע שטריקן,
חנינו ד',
יעדע שוועריקייט געב א נעם,
וועל איך זיך צום באשעפער אייביג בוקן,

(הויכע פאל פון תורה הקדושה)
אוי אוי אוי תורה הקדושה,
התחננו בבקשה,
קומט'ס לערנען א בלאט אויף בלאט, אוי אוי
באשעפער נעם אוועק,
די שטריקן די שווערע זעק,
וועלן מיר לערנען צו יעדע צייט,

(שמרה נפשי)
--צום הייליגן יו"ט שבועות,
מיר קומען מיט אזא מציאות,
א יו"ט אן קיין מצוה באזונדער,
בלויז תורה ותפלה,
מיט מידי דאכילה,
אנדערשט ווי יעדן יו"ט אזא ווינדער,

--מיט א תפלה אבינו מלכינו,
טאטע והאר עינינו,
והאר עינינו בתורתיך,
הושע עבדך,
לבינו במצותיך,
הבוטח אליך,

"אוי חנינו ד',
יעדע צער יעדע קלעם,
נעם אוועק מכל מקום,
עפן יעדע שטריק,
גענוג שוין גענוג,
כי אליך אקרא כל היום,

"שבועות מ'קען זיך טרעפן,
אלע שטריקן מ'געט א עפן,
בלויז איין שטריק ולא ידום,
יעקב חבל נחלתו,
ככל משפטו וחקתו,
כי אליך אקרא כל היום

(הויכע פאל פון תורה הקדושה)
אוי אוי אוי תורה הקדושה,
התחננו בבקשה,
קומט'ס לערנען א בלאט אויף בלאט, אוי אוי
באשעפער נעם אוועק,
די שטריקן די שווערע זעק,
וועלן מיר לערנען צו יעדע צייט,

רבותי! אט דעם שבועות האבן מיר די הכרה אז, "אין לך בן חורין אלא מי שעוסק בתורה" מיר זענען פרייוויליגע עבדים מיטן עוסק זיין בתורה וירושת אבותינו.